Mannen die regelmatig erectiepillen innemen, zoals Viagra, lopen een hoger risico op diverse oogaandoeningen. Dat bewijst een grootschalig Amerikaans onderzoek.
Wie met erectieproblemen kampt, heeft sinds 1998 de optie om die klachten te verhelpen met erectiestimulerende medicamenten of PDE5-remmers. Bij het grote publiek is vooral Viagra een befaamd voorbeeld van zo’n PDE5-remmer, maar ook Levitra, Cialis en Stendra hebben diezelfde erectieopwekkende functie. Een nieuw grootschalig onderzoek ontdekte nu dat regelmatige inname van dit soort medicatie niet zonder gevaar is. Mahyar Etiman van de University of British Columbia en collega’s vonden namelijk een link tussen PDE5-remmers en diverse oogaandoeningen bij oudere mannen.
Als je zin hebt in seks geven je hersenen stoffen vrij die via het ruggenmerg naar de zenuwen in de penis toegaan. Die stoffen zorgen ervoor dat de spiervezels in de penis in relaxatie gaan en dat er bloed kan stromen naar de zwellichamen. Op dat moment neemt het volume van de penis toe en gaat die in erectietoestand. Tegelijkertijd duwen de zwellichamen tegen de aderen van de penis, waardoor het bloed niet kan wegstromen. Aangezien het niet gezond is om zeer langdurige erecties te hebben, moeten de stoffen die de penis stijf maken ook tijdig weer worden afgebroken. Het enzym PDE5 zet dit afbraakproces in gang. PDE5-remmers doen het omgekeerde en remmen het enzym af, waardoor de penis toch langer in erectie kan blijven. De remmers wekken dus niet meteen een erectie op, maar helpen je om de erectie beter te behouden.
De wetenschappers onderzochten de relatie tussen regelmatige medicijninname en sereuze netvliesloslating, vasculaire occlusie en een infarct van de oogzenuw of ischemische opticusneuropathie. Eerdere kleine studies gaven al te kennen dat er een mogelijke link is tussen de medicatie en de drie oogaandoeningen, maar konden de precieze risico’s niet voldoende nauwkeurig schatten.
Bij een sereuze netvliesloslating of serosa wordt het vocht, dat aangemaakt wordt in het netvlies bij het omzetten van licht in elektriciteit, onvoldoende weggepompt. Hierdoor ontstaat er een opstapeling van vocht in het centrale deel van het netvlies en verliest de patiënt zijn scherp zicht.
Vasculaire occlusie verwijst naar de aandoening waarbij er een verstopping ontstaat in een bloedvat in het oog. Klontertjes in de ader zijn hiervoor een mogelijke oorzaak. De afsluiting of verstopping leidt tot een verhoogde druk in het adernetwerk, en kan ervoor zorgen dat de ader start met lekken. Afhankelijk van waar de ader zich bevindt, is het mogelijk dat een deel van het gezichtsveld wordt aangetast. Vaak gaat dit gepaard met een vochtopstapeling of oedeem in het centrale deel van het netvlies, wat een impact heeft op het scherp zicht.
Ischemische opticus neuropathie, ofwel een infarct van de oogzenuw, is de derde oogaandoening waar Etiman en collega’s zich op focusten binnen dit onderzoek. Bij dit oogprobleem is de bloedtoevoer naar de oogzenuw tijdelijk ontoereikend. Wanneer de oogzenuw zonder bloed zit, zal die beginnen zwellen. De aandoening zorgt ervoor dat je minder kan zien in de boven- of onderkant van je gezichtsveld.
De data waar de onderzoekers zich op baseerden voor deze cohortstudie komen voort uit de PharmMetrics Plus database. Binnen een cohortstudie worden deelnemers herhaaldelijk gemeten – in dit geval van 2006 tot 2020 - zodat gezondheidsproblemen en ziekten die zich langzaam ontwikkelen, kunnen worden opgespoord. De onderzoekers konden uit de database een groep van 213 033 oudere mannen onderscheiden die tijdens het verloop van de studie voor het eerst PDE5-remmers gebruikten. Ze volgden hen op totdat ze een diagnose kregen voor één van de drie oogaandoeningen.
Uiteindelijk identificeerden de onderzoekers 1146 deelnemers die gediagnosticeerd werden met één van de drie aandoeningen gedurende het onderzoek. Ze stemden hierop een controlegroep af van 4584 mannen zonder diagnose. Nadien analyseerden ze hoe vaak de mannen van beide groepen de PDE5-remmers gebruikten. Regelmatige gebruikers werden in de studie gedefinieerd als personen die minstens één keer per drie maanden een voorschrift hadden voor een PDE5-remmer. Niet-gebruikers hadden een jaar voor de diagnose van de oogaandoening geen erectiepillen meer genomen.
Korte laserbehandeling
Uit de resultaten blijkt dat mannen die regelmatig PDE5-remmers innamen wel degelijk een groter risico liepen op de drie verschillende oogaandoeningen in vergelijking met non-gebruikers. Het aantal diagnoses van de oogaandoeningen was bij regelmatige gebruikers ongeveer 1,85 maal hoger dan het aantal diagnoses bij niet-gebruikers. Bij de drie oogaandoeningen apart lag het aantal diagnoses bij regelmatige inname van erectiepillen naar schatting 2,58 maal (netvliesloslating), 1,44 maal (vasculaire occlusie) en 2,02 maal (infarct van de oogzenuw) hoger dan het aantal diagnoses bij geen gebruik. Toch moeten we die cijfers volgens doctor Julie De Zaeytijd in perspectief plaatsen. Ze is oogarts aan het Universiteit Ziekenhuis van Gent met een specialisatie in netvliesproblemen, visuele elektrofysiologie en erfelijke oogaandoeningen. ‘Gemiddeld komen de drie oogaandoeningen erg weinig voor. Zo doet vasculaire occlusie zich ieder jaar bij 8,5 personen per 10 000 personen voor. Sereuze netvliesloslating komt jaarlijks voor bij 3,8 personen per 10 000 personen, en ischemische opticus neuropathie wordt jaarlijks gediagnosticeerd bij 3,2 personen per populatie van 10 000 personen. Het klopt dat je een grotere kans hebt op de oogziekten als je Viagra of andere erectiepillen inneemt, maar door de zeldzaamheid van de oogziekten blijft het absolute risico nog steeds relatief klein’, legt ze uit.
‘Bij de meesten gaat netvliesloslating weer spontaan over’
Wat verklaart dit verhoogde risico? Een hypothese stelt dat vasculaire occlusie en een infarct van de oogzenuw worden veroorzaakt door een abnormaal lage bloeddruk, wat een mogelijk gevolg is van het gebruik van PDE5-remmers. ‘Mannen nemen de erectiepillen bovendien vaak ’s avonds in. Tijdens de nacht daalt de bloeddruk, en de inname van erectiemedicatie versterkt dit natuurlijke effect’, legt De Zaeytijd uit. Gelukkig zijn twee van de drie oogaandoeningen goed behandelbaar. ‘Bij de meesten gaat netvliesloslating weer spontaan over. Bij 1 op 5 patiënten sleept het probleem wel aan, maar zorgt een korte laserbehandeling voor genezing. Vasculaire occlusie wordt dan weer verholpen door medicatie in te spuiten in het oog. Het nadeel is wel dat die behandeling enkele jaren duurt. Enkel voor ischemische opticus neuropathie is geen effectieve remedie.’
Een grote beperking van deze studie is dat de onderzoekers enkel data hebben over de voorschriften van de erectiestimulerende medicatie. Ze kunnen niet met zekerheid zeggen of de proefpersonen wel degelijk al die pillen hebben ingenomen. In België zelf kan men geneesmiddelen voor erectiestoornissen enkel aankopen met een doktersvoorschrift. De onderzoekers raden aan om je uitvoerig te laten informeren bij de huisarts over alle mogelijke bijwerkingen van erectiestimulerende medicatie.
