Wat zal het effect zijn wanneer straks tienduizenden studenten naar de universiteitssteden afzakken? Verschillende buitenlandse universiteiten stelden al covid-uitbraken vast. ‘We moeten ervoor opletten dat dit geen brandversneller voor de epidemie wordt.’
Tijdens de introductieweek aan de Universiteit van Maastricht raakten 11 studenten besmet met covid-19. Inmiddels is het aantal bevestigde besmettingen opgelopen tot 38. Ook na de introductieweek aan de Universiteit van Tilburg testte een veertigtal studenten positief. Aan Wageningen Universiteit moesten tientallen studenten na een covid-uitbraak in quarantaine. In vrijwel alle gevallen vonden de besmettingen plaats tijdens bijeenkomsten buiten de universiteitsmuren.
Ook in de Verenigde Staten start het academiejaar vroeger dan bij ons. Aan de University of Georgia liep het aantal positieve tests in de eerste weken snel op. The New York Times houdt een overzicht bij van de besmettingen op universiteiten. Sommige zagen zich genoodzaakt om kort na de start van het academiejaar weer de deuren te sluiten. Ook in de VS vinden de besmettingen vooral plaats tijdens privéfeestjes en in studentenhuizen.
Wat zal dat geven wanneer ook bij ons straks tienduizenden studenten afzakken naar de universiteitssteden?
Zoveel mogelijk op de campus
Tot nader order zetten universiteiten en hogescholen zoveel mogelijk in op fysieke aanwezigheid, zowel op de campus als op extra locaties. Dat geldt niet alleen voor practica, maar ook hoorcolleges. Lessen aan de UGent zullen onder meer doorgaan in de Ghelamco Arena en in Flanders Expo, studenten aan de VUB kunnen onder meer in Bozar en het Vlaams Parlement terecht. Wanneer de universiteiten net als het lager en middelbaar onderwijs straks opstarten in code geel, betekent dat dat in de aula’s slechts één op de twee plekken bezet mag zijn (mét mondmasker) of één op de vijf (zonder mondmasker). Online lessen zullen deel blijven uitmaken van het programma, maar zoveel mogelijk worden gecombineerd met les op de campus.
‘Als de besmettingsgraad in het najaar oploopt, is het een titanenwerk om plannen en roosters te herschrijven’
De ervaringen in de landen waar de start van het academiejaar al vroeger plaatsvond, doen de vraag rijzen of maximaal op afstandsonderwijs inzetten niet verstandiger is. De Brusselse Erasmus Hogeschool maakte eerder al bekend te opteren voor ‘digitaal als het kan, contactonderwijs als het moet.’ Practica en lessen voor eerstejaars krijgen voorrang. ‘Deels uit veiligheidsoverwegingen, Brussel is nu eenmaal een grote stad waar social distancing minder evident is’, licht algemeen directeur Ann Brusseel toe. ‘Maar ook om mensen zekerheid te geven: als de besmettingsgraad in het najaar oploopt, is het een titanenwerk om plannen en roosters te herschrijven.’
Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) wijst op bottlenecks zoals het betreden en verlaten van auditoria en contacten onderweg naar de les. Zoveel mogelijk op online inzetten is volgens Van Gucht ‘een zeer goede houding’. ‘Dat is hoe ik het zou doen’, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt en KU Leuven). ‘Ik stel de uitbraken en sluitingen in het buitenland met enige bezorgheid vast. Het is mogelijk de activiteiten aan de universiteit goed te organiseren, maar het probleem is wat er buiten de universiteit gebeurt. Wanneer je zoveel mogelijk online les geeft, is de neiging om massaal naar de universiteitssteden af te zakken toch minder groot. Nu zal er wellicht te veel les zijn om thuis te blijven, maar tegelijk zo weinig dat er veel tijd is voor andere activiteiten. Het is zeer de vraag hoe goed studenten daarbij de basisregels zullen opvolgen. Mij lijkt het veiliger om zoveel mogelijk online te doen, en dan te kijken wat de impact is op het aantal besmettingen. Versoepelen kan altijd nog. We moeten opletten dat we niet te veel willen en met niets eindigen.’
Welzijn
‘Het is een moeilijk evenwicht’, erkent de Antwerpse rector Herman Van Goethem. ‘Uiteraard is een totale lockdown de beste manier om het virus de wereld uit te krijgen, maar dat doen we in andere sectoren ook niet. Er zijn ook veel buitenlandse universiteiten waar het goed gaat. Wij passen ons aan de algemene besmettingscijfers aan. Als die goed zijn, kan les op de campus. We zullen zien hoe het loopt.’
UGent rector Rik Van de Walle hoedt zich ervoor om op basis van ervaringen in het buitenland overhaaste conlusies te trekken. ‘Het is een moeilijke oefening om verschillende universiteiten – met telkens een andere context – met elkaar te vergelijken. We werken ons momenteel te pletter om onze activiteiten maximaal en veilig te kunnen laten verlopen. Zolang we bereid zijn om snel bij te sturen, is het onze plicht om ervoor te gaan.’
‘Interactie, sociaal contact en een gemeenschap vormen zijn belangrijke voorspellers van studiesucces’
Van de Walle verwijst naar het belang van fysiek contact voor studenten. ‘Wanneer we van in het begin maximaal zouden inzetten op afstandsonderwijs, zouden we geen rekening houden met het welzijn van onze studenten. Interactie, sociaal contact en een gemeenschap vormen zijn ook belangrijk. Meer nog: het zijn belangrijke voorspellers van studiesucces. Uiteraard nemen we hiermee berekend risico. De enige manier om dat goed te laten verlopen is permanent de vinger aan de pols te houden en bij te sturen wanneer nodig.’
Sommige buitenlandse universiteiten zetten een eigen testbeleid op poten. In eigen land is de Universiteit van Luik van plan om wekelijks met een (vrijwillige) speekseltest de besmettingen bij studenten en personeel te monitoren. ‘Een interessant project’, vindt Van Gucht. ‘Zo’n speekseltest is minder gevoelig maar volstaat om er de personen met veel virus in het lichaam uit te halen. Als dit werkt, kan het systeem misschien ook op andere plaatsen worden uitgerold.’
Aan de Vlaamse universiteiten zijn er vooralnog geen plannen voor een eigen testprogramma. ‘Wij testen wel de inkomende buitenlandse studenten’, zegt Van de Walle. ‘Als er een teststrategie voor de studentenpopulatie nodig is, lijkt het mij beter die met alle universiteiten samen te ontwikkelen.’
Brandversneller
De universiteiten delen de bezorgheid voor besmettingen tijdens het studentenleven buiten de campus. Ze wijzen erop dat ze in overleg gaan met het stadsbestuur en studentenverenigingen om alles veilig te laten verlopen. Dat leidde in Leuven tot richtlijnen voor het kotleven en een activiteitenmatrix, die duidelijk maakt welke activiteiten kunnen plaatsvinden in onder welke vorm. Dopen en cantussen kunnen in het eerste semester alvast niet. De UGent richt een commissie voor studentenactiviteiten op. ‘Die zal aanvragen voor de organisatie van activiteiten door studentenverenigingen evalueren en goed- of afkeuren’, zegt Van de Walle. ‘De geldende regels zullen daarbij bepalend zijn, met aandacht voor het beperken of verhinderen van activiteiten in gesloten ruimtes.’
‘Een aanzienlijk deel van het kot- en studentenleven zal zich in de herfst en winter vaak binnen afspelen, in slecht geventileerde ruimtes, zonder mondmasker’
Hoe goed studenten die regels zullen opvolgen, zal cruciaal zijn. ‘Een aanzienlijk deel van het kot- en studentenleven zal zich in de herfst en winter vaak binnen afspelen, in slecht geventileerde ruimtes, zonder mondmasker’, vreest epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen). ‘We moeten opletten dat dit geen brandversneller van de epidemie wordt.’
Anders dan scholieren komen studenten niet allemaal uit de onmiddellijke omgeving van de school. ‘Heel wat studenten gaan dagelijks op en neer of in het weekend naar huis’, zegt biostatisticus Niel Hens (Uhasselt). ‘Eventuele besmettingen kunnen zo terecht komen bij de ouders. Die zijn doorgaans al wat ouder en komen dichter bij de risicogroep.’
Zijn collega Philippe Beutels (UAntwerpen) wijst erop dat we ons slechts een beperkte ‘bandbreedte’ aan contacten en versoepelingen kunnen veroorloven. ‘Als we niet willen dat jongeren de verspreiding van het virus weer op gang trekken, lijkt het mij verstandig om maximaal op online leren in te zetten.’
