Wetenschappers ontdekken ‘aan-uitknop’ van het immuunsysteem

Onderzoekers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en de KU Leuven konden, met de hulp van Australische collega’s, een verzameling eiwitten identificeren die het aantal T-remmercellen in het bloed reguleert.

T-remmercellen zijn een variant van witte bloedcellen, een onderdeel van ons immuunsysteem. De T-remmercellen moeten dat immuunsysteem in evenwicht houden, zodat we efficiënt beschermd blijven tegen infecties en ziektes. Ze doen dat door de immuunrespons van het lichaam te onderdrukken. Niet alle stoffen waarmee de witte bloedcellen in contact komen, zijn immers kwaadaardig.

Zonder de onderdrukkende functie van de remmercellen kan het immuunsysteem onschadelijke deeltjes en zelfs ons eigen lichaam aanvallen. Zo leidt een tekort aan regulerende cellen tot allergieën en in ernstige gevallen tot auto-immuunziektes zoals diabetes of reuma. Een teveel van de T-remmercellen heeft dan weer een omgekeerd effect: het immuunsysteem kan niet meer efficiënt werken en het lichaam wordt vatbaar voor infecties en tumors.

Medicijn tegen kanker

Een onderzoek van het VIB en het Australische Walter & Eliza Hall Institute heeft het onderliggende mechanisme achter de regulering van het aantal T-remmercellen nu blootgelegd. Dat is een grote stap vooruit in de zoektocht naar geneesmiddelen tegen auto-immuunziektes, maar ook tegen kanker.

Het team, onder leiding van Adrian Liston, stelde vast dat T-remmercellen constant worden aangemaakt door het lichaam. Om een teveel te vermijden ‘sterven’ overtollige cellen door apoptose, het proces van geprogrammeerde celdood. De ratio waaraan de remmercellen sterven, wordt gereguleerd door een groep proteïnen. Het Mcl 1-eiwit blijkt de T-remmercellen in leven te houden, zodat een te agressieve immuunrespons onderdrukt wordt. Het Bim-proteïne doet net het omgekeerde. Een tekort aan Mcl 1 leidt dus tot een overgevoelig immuunsysteem en auto-immuunziektes, terwijl een tekort aan Bim een verzwakte immuunrespons tot gevolg heeft.

De bevindingen van het onderzoek, gepubliceerd in Nature Immunology, kunnen leiden tot concrete toepassingen. “We hebben het genetische controlemechanisme blootgelegd dat de activiteit van het immuunsysteem regelt,” vertelt Liston. “Zo creëren we een kans voor onderzoekers in de farmaceutische sector. Zij kunnen met die blauwdruk aan de slag om de agressiviteit van de immuunrespons te regelen. De volgende stap is uitdokteren welke geneesmiddelen kunnen inspelen op het systeem, om eventuele storingen te verhelpen. Zulke medicijnen zouden van toepassing kunnen zijn bij de bestrijding van allergieën, maar ook auto-immuunziektes en zelfs kanker.” (ma)