De Eos Pipet bekroont een jonge, beloftevolle onderzoeker die in Vlaanderen actief is. Maak kennis met de vijf laureaten en stem op je favoriete Pipetter voor de publieksprijs.
De Eos Pipet bekroont een jonge, beloftevolle onderzoeker die in Vlaanderen actief is. Met deze award wil het wetenschapsblad, in samenwerking met de Jonge Academie, wetenschap en technologie op een positieve manier onder de aandacht van het grote publiek brengen. De laureaten werden geselecteerd door zeven juryleden: Prof. Dr. Steven Laureys (voorzitter), Marleen Finoulst (hoofdredacteur Gezondheid en Wetenschap en freelancejournalist Knack), Senne Starckx, (wetenschapsjournalist De Standaard), Ilse Boeren (wetenschapsjournalist Eos Wetenschap), Kim De Veirman (biomedische wetenschap VUB, Jonge Academie), Joris Vandendriessche (geschiedenis KU Leuven, Jonge Academie) en Michelle Plusquin (biologie UHasselt, Jonge Academie).
Stemmen kan tot 1 juni.
Cagatay Aydin (KU Leuven)
Het vermogen om onszelf van anderen te onderscheiden speelt een cruciale rol in sociale interacties. Tekortkomingen in zelfherkenning zijn typisch voor psychiatrische stoornissen zoals schizofrenie en autisme. Cagatay Aydin ging na hoe onze hersenen de zintuiglijke informatie over onszelf en anderen precies verwerken, en hoe ze sociale herkenning mogelijk maken.
Aydin stelde labmuizen bloot aan vertrouwde en vreemde geuren. Om nauwkeurig te bestuderen hoe hun hersenen die stimuli verwerken stond de neuroloog mee in voor de ontwikkeling van nieuwe elektroden. Naar verwachting zal uit de experimenten blijken welke neuronennetwerken bijdragen aan zelfherkenning. Die kennis moet nieuwe mogelijkheden bieden om ontwikkelingsstoornissen als schizofrenie en autisme verder te bestuderen.
Michaël Nicolaï (Universiteit Gent)
Kleuren hebben verrassende evolutionaire voordelen. Dat vogels met bontgekleurde veren makkelijker scoren bij vrouwelijke soortgenoten was al bekend. Maar kleuren hebben ook andere functies. Bioloog Michael Nicolaï ontdekte dat het pigment melanine in vleugels een effect heeft op de efficiëntie waarmee vogels vliegen.
Nicolaï nam een stel opgezette vleugels van een zeevogel en voerde er experimenten mee uit in een windtunnel. Wanneer hij de vleugels blootstelde aan een warmtebron – ter nabootsing van de zon – stelde Nicolaï vast dat de donkere kleuren er mee voor zorgen dat de vogel minder snel hoogte verliest. De bioloog mat verder de vleugelkleuren van 160 vogels. Uit modelberekeningen bleek dat hoe langer de vogelsoort kon vliegen, hoe zwarter de vleugels waren. Volgens de onderzoeker kunnen de bevindingen onder meer een rol spelen bij de ontwikkeling van efficiëntere drones.
Eleonore Smalle (Universiteit Gent)
Hoe leren we het snelst een vreemde taal? Door er niet al te veel bij na te denken, blijkt uit experimenten. Bij tests waarbij volwassenen en kinderen verzonnen woorden vanbuiten moesten leren, stelde experimenteel psycholoog Eleonore Smalle vast dat die eerste groep aanvankelijk veel meer woorden onthield. Maar in latere vervolgtests werd duidelijk dat het uiteindelijk de kinderen waren die het kleinere aantal woorden dat ze destijds hadden geleerd langer onthielden.
Smalle vond dat volwassenen de regels uit hun moedertaal voortdurend toepassen op de nieuwe taal, terwijl kinderen de woorden en regels van een vreemde taal veeleer onbewust in zich opnemen. Ze herhalen die ook zonder dat ze dat beseffen in het dagelijkse leven. Op basis van haar bevindingen denkt Smalle dat volwassenen het best een nieuwe taal kunnen leren door er zich in onder te dompelen. Door bijvoorbeeld tijdens de afwas naar een radioprogramma in een andere taal te luisteren zou het brein vertrouwd raken met de tonen die in die spraakgeluiden zitten.
Sibel Ügdüler (Universiteit Gent)
Lang niet alle plastic dat met de blauwe zak wordt opgehaald wordt gerecycled. In Europa gaat het om nog geen derde van de plasticverpakkingen. Bovendien betekent recyclen nog heel vaak downcyclen: veel plastic kan enkel worden gebruikt voor vuilniszakken. Chemica Sibel Ügdüler wil de plasticcirkel sluiten, en het recyclen goedkoper maken.
Ügdüler bedacht een nieuwe manier om de polymeerlagen van plasticverpakkingen uit elkaar te halen. Met speciale solventtechnieken kan ze de lijm die de lagen verbindt snel oplossen en elke laag volledig terugwinnen. Ook om plastic te ontkleuren vond ze een bruikbare methode. Vandaag werkt Ügdüler samen met haar collega’s en met plasticbedrijven en voedselproducenten aan een pilootplant voor delaminatie en ontinkting. Doel is de processen die ze ontwikkelde op grotere schaal te demonstreren aan bedrijven.
Marjolein Van Bavel (Universiteit Antwerpen)
Vrouwen die boksen trekken zich niks aan van wat ‘respectabel’ is voor een dame. Boksende en worstelende vrouwen waren honderd jaar geleden een fenomeen in Mexico. Maar ze botsten ook al gauw op verzet, vond historica Marjolein Van Bavel
Van Bavel raakte geïntrigeerd door vrouwelijke Mexicaanse boksers die in de jaren 1920 en ’30 de ring in stapten. De Mexicaanse Revolutie was net achter de rug, bij sommigen groeide de hoop op een meer seculiere en inclusieve samenleving. En er was de opkomst van ‘la chica moderna’: een slank, atletisch en lang lichaam werd het schoonheidsideaal. Maar naarmate boksen en lucha libre populairder werden, leken vrouwen er steeds minder in thuis te horen. Van Bavel onderzocht hoe dat kwam, en hoe vrouwen daarmee zijn omgegaan. Een belangrijk thema in haar onderzoek is de seksualisering van vrouwen, in sport en daarbuiten. Daarin worden parallellen zichtbaar met recente MeToo-zaken.
