Steeds meer Belgen en Nederlanders ondergaan plastische chirurgie in Colombia. Ingrepen zijn er goedkoper en, volgens de Colombianen zelf, kwaliteitsvoller. Maar het medisch toerisme heeft een schaduwkant.
Plastische chirurgie is aan een wereldwijde opmars bezig. In 2016 registreerde de International Society of Aesthetic Plastic Surgery (ISAPS) een globale stijging van maar liefst 9 procent in het aantal cosmetische ingrepen tegenover het jaar daarvoor. Koplopers zijn de Verenigde Staten, waar dat jaar meer dan vier miljoen esthetische ingrepen plaatsvonden. Dat was goed voor zo’n 17,9 procent van het totale aantal cosmetische ingrepen wereldwijd. Brazilië volgde met meer dan 2,5 miljoen ingrepen.
De laatste jaren moeten de statistieken rekening houden met een opvallende nieuwkomer: Colombia. Met zijn 48 miljoen inwoners heeft het Zuid-Amerikaanse land een afzetmarkt die verbleekt bij die van de Verenigde Staten (325 miljoen inwoners) of Brazilië (207 miljoen inwoners). En toch vindt een hoog aantal cosmetische ingrepen net daar plaats. Zo werden er in 2016 ruim een half miljoen esthetische procedures uitgevoerd. De populairste ingrepen zijn liposuctie, borstvergroting, neusoperaties en ooglidcorrecties.
Hoe komt het dat een land met een beperkte populatie zich zo kan opwerken in de ranglijst? Kennelijk zijn de klanten voor deze ingrepen niet allemaal vanuit Colombia zelf afkomstig. In toenemende mate ontwikkelt het land zich als een belangrijke speler binnen het veld van het zogeheten ‘medisch toerisme’. Colombia zoekt daarvoor een verklaring bij een eeuwenoude schoonheidscultuur die de nodige expertise met zich meebrengt. Maar is plastische chirurgie in Colombia werkelijk beter dan in andere landen?
Altijd mooi zijn
Zon, zee en strand. De Colombianen wijten het belang dat zij aan schoonheid hechten aan hun levensstijl. Altijd buiten onder een stralende zon, dansend op feestjes of in bikini op het strand: dan moet je wel een lichaam hebben dat getoond kan worden. Of dat de precieze reden is of niet: de cijfers liegen er niet om. In Colombia worden niet enkel meer dan een half miljoen plastische chirurgische ingrepen per jaar uitgevoerd. Ook de groeicijfers van de schoonheidsindustrie, zoals de verkoop van zalfjes en andere schoonheidsproducten, doen vermoeden dat uiterlijke schoonheid een belangrijk goed is in het Zuid- Amerikaanse land. Hoewel de economie in Colombia het de laatste jaren niet steeds even goed deed, bleef de schoonheidssector volgens gegevens van marktonderzoeksbureau Euromonitor ononderbroken groeien.
‘De Colombianen stellen hoge eisen aan het lichaam’, zegt Lina Triana. Ze is plastisch chirurg en baat een praktijk uit in het zonnige Cali, in het zuiden van Colombia. Triana is lid van het internationale ISAPS, maar ook van de Sociedad Colombiana de Cirugía Plástica Estética y Reconstructiva (SCCP), ofwel de nationale vereniging voor plastisch chirurgen in Colombia. ‘De schoonheidscultuur heeft ervoor gezorgd dat wij heel wat expertise in esthetische ingrepen hebben vergaard’, verklaart ze.
Volgens Triana is dat niet de enige reden waarom plastische chirurgie zo’n bloeiende sector is in Colombia. Volgens haar speelde het nationale drugsverleden een rol in de groei van de schoonheidsindustrie. ‘De drugsmaffia heeft ervoor gezorgd dat heel wat ‘makkelijk’ geld in handen kwam van de gewone bevolking. In het Westen wordt plastische chirurgie wellicht in verband gebracht met de hogere sociale klassen. Maar in Colombia wilde plots iedereen een esthetische ingreep ondergaan. Gewoon omdat het kon. Ze hadden er ineens het geld voor.’
Dat zou de basis hebben gelegd voor een florerende schoonheidsindustrie – een trend die ook in het buitenland niet onopgemerkt bleef. Steeds meer blijken de patiënten van cosmetische ingrepen van buiten Colombia te komen. Hoewel het moeilijk is om officiële cijfers te vinden, is Triana ervan overtuigd dat het aantal buitenlandse patiënten jaarlijks stijgt. ‘30 procent van mijn klanten spreekt geen Spaans. Het merendeel ervan zijn Amerikanen. Al heb ik ook klanten uit Servië, het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland, Italië en België. Reken daarbij nog alle Spaanssprekende buitenlanders van andere Latijns-Amerikaanse landen en Spanje, en je beseft dat het aandeel medisch toeristen hier niet te onderschatten valt.’ De ISAPS schatte dat ongeveer een vijfde van alle patiënten voor esthetische ingrepen in Colombia in 2016 uit het buitenland afkomstig was. Dat betekent dat ongeveer honderdduizend buitenlanders in dat jaar een esthetische ingreep in Colombia ondergingen.
Vakantie
Ook vanuit de Lage Landen komen toeristen overgevlogen om hun lichaam chirurgisch te laten bijwerken. Volgens Moustapha Hamdi, diensthoofd Plastische, Reconstructieve en Esthetische Heelkunde aan het UZ Brussel, gaat het om een modeverschijnsel. ‘Een paar jaar geleden was Oost-Europa erg in trek bij medisch toeristen uit België. Daarna kwamen Tunesië en Marokko aan de beurt. Colombia is een recentere bestemming’, aldus Hamdi. ‘Een standaardoperatie is daar behoorlijk goed en kost slechts een vierde van de prijs die je hier betaalt.’
Volgens Ali Pirayesh, oprichter van de Amsterdam Plastic Surgery-kliniek en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC), zoeken Nederlanders het dan weer het vaakst in Colombia, Thailand of Turkije. Zelf zakt Pirayesh een keer per jaar af naar Colombia om er patiënten met brandwonden te behandelen. Zuuraanvallen in het kader van eerwraak zijn er immers nog een groot probleem. ‘De deskundigheid is er zeer uiteenlopend. Het kan erg goed, maar ook erg slecht aflopen.’
Artsen laten zich onder druk zetten door de toeristen, die soms in een vakantie van vijftien dagen zowel hun borsten, buik als neus willen laten opereren
Maar waarom dan dat risico nemen? Studies wijzen uit dat er meerdere redenen zijn om naar het buitenland te trekken voor een operatie. Eén van de voornaamste motieven daarbij is de lagere kostprijs voor een operatie in het buitenland. Andere factoren spelen ook een rol. Medisch toeristen hopen een lange wachtlijst in het binnenland te ontwijken en hun privacy te behouden. Vaak koppelen ze aan de chirurgische ingreep ook een vakantie.
Voor Colombia is dat niet anders, zegt Pirayesh: ‘Je kunt er nog steeds goedkoper onder het mes dan in Nederland, België of de Verenigde Staten.’ Volgens Lina Triana klopt die stelling niet meer. ‘We zijn inderdaad ooit veel goedkoper geweest, maar nu zijn de prijzen aan het veranderen. We hebben intussen een reputatie als pioniers in het vakgebied. Internationaal bekeken is de kwaliteit van onze esthetische ingrepen van hoogstaand niveau.’ Dat lijkt niet onwaar te zijn: ook Moustapha Hamdi geeft toe dat Colombia een aantal zeer goede chirurgen herbergt. Bovendien geeft Triana aan dat er nog een ander voordeel zit aan een operatie in Colombia: ‘De vriendelijke en uitnodigende Zuid-Amerikaanse cultuur zorgt ervoor dat patiënten zich hier steeds welkom voelen. Die persoonlijke benadering is niet onbelangrijk bij het helingsproces.’
Ellende
De werkelijkheid oogt niet overal even rooskleurig. In 2015 zijn in Colombia vijftien vrouwen overleden aan de complicaties na een esthetische ingreep. In 2016 waren er dat maar liefst dertig. Het eerste slachtoffer van 2018 viel in januari al, in Cali. Volgens de Colombiaanse krant El Espectador onderging de 32-jarige vrouw op 27 december 2017 een liposuctie en een lipectomie. Alles leek goed te gaan, tot de jonge vrouw op 11 januari plots ineenstuikte. Haar moeder bracht haar nog in allerijl naar het ziekenhuis, maar enkele minuten later moest de dienstdoende arts vaststellen dat de vrouw overleden was. Wellicht stierf ze aan een longembolie (waarbij de longslagaders verstopt raken met bloedklonters) als gevolg van de operatie.
Naast de meest dramatische gevallen, waarbij vrouwen het leven laten, moeten bovendien veel patiënten leven met infecties, littekens of lichaamsdelen waaruit het gevoel volledig verdwenen is. Eén van de grootste oorzaken van die mislukte operaties is volgens de Colombiaanse vereniging van plastisch chirurgen SCCP het feit dat ze uitgevoerd worden door mensen die daar helemaal niet voor opgeleid zijn of die opereren zonder licentie. Vrouwen gaan naar wat ze ‘garageklinieken’ noemen: illegale hospitaaltjes die cosmetische ingrepen uitvoeren aan dumpingprijzen. De overheid probeert deze praktijken zo veel mogelijk op te sporen en te sluiten, maar veel vrouwen laten zich nog steeds overtuigen door de lage prijzen. Met alle gevolgen van dien.
Via de drugsmaffia kwam heel wat ‘makkelijk’ geld in handen van de gewone bevolking. Plots wilde iedereen een esthetische ingreep ondergaan
Om die malafide praktijken een halt toe te roepen, raden de SCCP en Lina Triana aan om steeds na te gaan of de dienstdoende arts aangesloten is bij de nationale vereniging voor plastisch chirurgen en wel degelijk in het bezit is van een licentie om te opereren. ‘Elke operatie houdt risico’s in, maar door rekening te houden met enkele richtlijnen en door erg goedkope aanbiedingen te wantrouwen, kan veel ellende vermeden worden’, aldus de SCCP.
BORSTEN, BUIK ÉN NEUS
Daarmee zijn nog niet alle risico’s van de baan. Voor buitenlanders die naar Colombia reizen om zich te laten opereren, kunnen nog andere factoren een gevaarlijke rol spelen. Langeafstandsvluchten, zoals die uit Europa, hebben een invloed op de bloedcirculatie en kunnen resulteren in een trombose. Zelfs als de operatie uitgevoerd wordt door gekwalificeerde artsen, kan het dan alsnog foutlopen. Dat is wat enkele jaren geleden gebeurde met een 44-jarige vrouw uit Spanje die naar Cali was afgereisd voor een liposuctie. Hoewel ze door een dokter werd geopereerd die lid was van de SCCP, liet de vrouw toch het leven.
Veel medisch toeristen trekken naar Colombia voor een combinatie van ingrepen. ‘In Colombia voeren chirurgen bepaalde ingrepen uit die we in Nederland niet zouden doen’, zegt Pirayesh. Zo kan een patiënt op eenzelfde dag een liposuctie, borstvergroting en neuscorrectie ondergaan. Hoe meer operaties, hoe goedkoper ze soms zelfs worden. ‘Ook bilvergrotingen met protheses worden er uitgevoerd, terwijl we dat hier enkel met lichaamseigen vet doen. Zulke praktijken brengen gezondheidsrisico’s met zich mee.’
‘Het klopt dat medisch toeristen vaak met de mededeling komen dat ze maar vijftien dagen in het land zijn en dat in die periode zowel hun borsten, buik en neus moeten geopereerd worden. Als iemand hen zegt dat het gevaarlijk is en ze langer moeten wachten, dreigen ze naar een andere chirurg te stappen’, zegt Triana. ‘Iemand die net uit het vliegtuig is gestapt, wordt aangeraden minstens 72 uur te wachten vooraleer onder het mes te gaan.’
Ook na de operatie heeft de patiënt er alle belang bij genoeg uit te rusten vooraleer hij de terugreis aanvat. ‘Dat is het grote nadeel aan medisch toerisme. Het is erg belangrijk om na een operatie minstens een maand uit te rusten. Veel mensen hebben die tijd niet. Of ze maken van de gelegenheid gebruik om de lokale cultuur op te snuiven en zich meteen aan allerlei feestjes te wagen. Ook dat is nefast voor het helingsproces’, waarschuwt Triana.
All-in-one pakket
Het is nochtans net daar waar enkele handige verkopers op inspelen: op de combinatie van een operatie met een vakantie. Toeristen hoeven maar even te googelen om een overzicht te krijgen van aanbiedingen die een operatie combineren met een reisschema. Bij de offertes zitten volledige ‘schoonheidspakketten’, waarbij zowel de vlucht als het transport van en naar de luchthaven, de overnachtingen en natuurlijk de operatie inbegrepen zijn.
Wie vanuit Nederland wil vertrekken, kan dat zelfs onder begeleiding doen. Cheyenne Rigaglia is de oprichter en zaakvoerder van Calibelleza, een bedrijfje dat onder andere ‘beauty tours’ naar Colombia organiseert. Dat programma ontwikkelde ze speciaal voor Nederlanders die zich in het buitenland willen laten opereren. ‘In Nederland staat de plastische chirurgie op een heel laag pitje’, zegt Rigaglia. ‘Een handvol chirurgen levert er standaardresultaten en vergeleken met andere landen lopen ze op technologisch vlak vaak achter. Klanten willen geen ‘gewone’ resultaten meer. Ze willen er spectaculair uitzien.’
Rigaglia organiseert vier keer per jaar een reis vanuit Nederland naar Colombia, waar telkens maximaal acht personen aan kunnen deelnemen. Accommodatie, transport en operatie zijn inbegrepen in wat Rigaglia zelf een ‘cosmetische vakantie’ noemt. ‘Ik weet niet hoeveel Nederlanders per jaar naar Colombia reizen voor plastische chirurgie, maar het worden er steeds meer’, zegt ze.
Rigaglia krijgt niet enkel Nederlanders over de vloer in haar herstelhuis in Cali. Klanten van over de hele wereld kloppen bij haar aan. ‘Ik heb veel Amerikaanse en Canadese klanten. Die gaan meestal zonder begeleiding naar Cali, maar worden ter plekke wel door mijn personeel opgevangen. Ook met patiënten uit Israël, Iran, Kenia en Sierra Leone kreeg ik al te maken’, zegt ze. Het vaakst kiezen haar klanten voor een bilvergroting, een liposculptuur of een buikwandcorrectie.
Ondanks de schoonheidspakketten die veelvuldig worden aangeboden, vindt Triana dat de overheid niet genoeg doet om de industrie te promoten bij buitenlanders. ‘De hoge standaarden, ervaren chirurgen, moderne faciliteiten en aantrekkelijke prijzen maken van Colombia nochtans een ideale bestemming voor medisch toerisme. Daarom is het een sector waar de overheid sterker op zou moeten inzetten.’
Het zijn niet enkel de esthetische ingrepen die door buitenlanders in Colombia worden gewaardeerd. Medische ingrepen in het algemeen blijken aan een opmars bezig te zijn. Behandelingen binnen de tandheelkunde, oncologie en oftalmologie bleken de populairste.
Dat legt Colombia geen windeieren. Een studie van de marktonderzoeker Oxford Business Group toont aan dat buitenlanders die in 2014 naar Colombia reisden om medische redenen niet minder dan 216 miljoen dollar in het land spendeerden. Dat was goed voor een stijging van maar liefst 61 procent ten opzichte van het jaar voordien.
Voor de steden is het medisch toerisme een belangrijke bron van inkomsten. Buitenlanders komen er immers niet enkel om geopereerd te worden: ze maken ook gebruik van de hotels, restaurants en andere faciliteiten. ‘Op dit moment zijn het enkel de steden die de industrie stimuleren’, vertelt Triana. ‘Ze bouwen speciale hotels aan en voorzien in faciliteiten. Op nationaal niveau zou er nog veel meer kunnen gebeuren.’
Geen nazorg
Moustapha Hamdi, diensthoofd Plastische, Reconstructieve en Esthetische Heelkunde aan het UZ Brussel, wil medisch toerisme in Colombia niet promoten. Nazorg is volgens hem een heikel punt. ‘Wat als er complicaties optreden als de patiënt terug thuis is? Terugvliegen naar Colombia gaat niet meer – dat zou te duur zijn. Dan moet je naar de dokter in België of Nederland en betaal je alsnog de volle pot.’
Hamdi wijst verder op het risico van tropische infecties. ‘De lokale hygiëne – of het gebrek daaraan – kan ervoor zorgen dat patiënten een infectie oplopen die we hier in Europa niet goed kennen. Als patiënten dan in Europa naar het ziekenhuis gaan, duurt het veel langer om die aandoening te genezen. De bacterie in kwestie kennen we hier niet altijd.’
