Zes vragen en antwoorden over burn-out

Hoe herken je een burn-out?

Burn-out is geen ziekte, maar een syndroom: een verzameling van symptomen die vaak samen voorkomen. Een intense vermoeidheid is gewoonlijk het symptoom dat het sterkst naar voren komt. ‘Je sleept jezelf door de dag. Je komt thuis van je werk en moet echt even rusten’, legt psycholoog Steffie Desart (KU Leuven) uit. Drie andere belangrijke kenmerken zijn afstand nemen – vaak uit zich dat in cynische gedachten over het werk – en emotionele en cognitieve ontregeling. ‘Je krijgt plots een huilbui op het werk door een opmerking van een collega die je vroeger niet uit het lood zou hebben geslagen’, zegt Desart. De cognitieve problemen die opduiken zijn onder meer concentratie- en geheugenproblemen. Je krijgt geen boek meer gelezen, je hebt geen flauw idee hoe je met de auto op het werk bent geraakt.

Naast deze mentale symptomen kunnen ook fysieke problemen opduiken, zoals hartkloppingen, hoofdpijn, spierpijn, slapeloosheid en maag-darmklachten. 

Wat is het verschil met een depressie en met oververmoeidheid?

Depressie kenmerkt zich door een somberheid over de hele lijn, terwijl die bij een burn-out vooral werkgerelateerd is. ‘Iemand met een burn-out kan nog genieten van de kleine dingen des levens’, zegt Steffie Desart. ‘En daar is ook niets mis mee. Vaak krijgen patiënten af te rekenen met vooroordelen. Mensen denken: ‘Als je een fietstocht kunt maken, dan kan je toch ook komen werken?’Dat klopt niet. En bovendien kan zo’n fietstocht bijdragen aan het herstel.’

Ook met oververmoeidheid is er een verschil. Een burn-out komt er niet plots, maar kent enkele voorstadia. Vaak begint het met stress. Die stapelt zich op tot je oververmoeid raakt. Onderneem je daar niets tegen, dan kun je in een burn-out belanden, waar uitputting een van de belangrijkste symptomen is. 

Hoe lang duurt het herstel?

Reken op enkele maanden tot een jaar voor je weer aan het werk kunt. 

Hoe genees je van een burn-out?

Thuis blijven en uitrusten is in elk geval niet genoeg. Je moet actief aan de slag gaan met je probleem. Zelfzorg staat hierbij centraal. Psychotherapie, mindfulness en loopbaanbegeleiding kunnen helpen om stresssignalen te leren herkennen, werk te weigeren als het te veel wordt en je te bezinnen over wat voor jou belangrijk is. Ook een gezonde levensstijl, met lichaamsbeweging en gezonde voeding, maken je weerbaarder tegen stress. ‘Je leert je grenzen kennen en er niet meer over te gaan’, zegt Desart. ‘Daardoor lijkt het soms alsof mensen die een burn-out hebben gehad niet volledig herstellen. Ze presteren vaak minder dan voorheen. Maar toen deden ze gewoon te veel.’

Ligt de oorzaak van een burn-out vooral bij de patiënt of bij zijn of haar werkgever?

Bij allebei. Werk is een belangrijke factor. Is er te veel werkdruk, en haal je minder energie uit je werk dan je erin steekt, dan kan dat een recept zijn voor een burn-out. Daarnaast zijn er persoonlijkheidskenmerken en omstandigheden die je vatbaarder kunnen maken om effectief opgebrand te geraken. Perfectionisme en geen nee kunnen zeggen, zijn kenmerken die een burn-out in de hand kunnen werken. Net als weinig ondersteuning thuis van een partner, of de zorg voor kleine kinderen of zieke ouders. ‘Maar eigenlijk kan iedereen een burn-out krijgen. Er bestaan niet echt risicoprofielen’, zegt Desart.

Wat kun je doen als je vreest dat een collega op een burn-out afstevent?

Ga het gesprek aan, als collega, maar zeker als leidinggevende. Desart: ‘Dat is moeilijk, en velen zijn er bang voor. Maar eigenlijk is het een geschenk. Laat op begripvolle wijze weten dat je hebt gemerkt dat het niet goed gaat en vraag of je iets kunt betekenen. Bied een luisterend oor en zorg voor ondersteuning.’Ook als een werknemer na een burn-out terugkomt, zijn gesprekken belangrijk, om hem of haar op een positieve manier te laten reïntegreren.  

Wil je nog meer informatie over burn-out? Luister dan ook onze podcast, waarin hoofdredacteur Liesbeth Gijsel van Eos Psyche&Brein praat met psycholoog Steffie Desart.