In de media getuigen de laatste tijd heel wat vrouwen over hun keuze om te stoppen met hormonale anticonceptie. Ze stappen vaak over naar onbetrouwbare methodes als periodieke onthouding en menstruatie-apps. Een betrouwbare, hormoonvrije methode is het koperspiraaltje. Daarover doen heel wat beweringen de ronde. Wat is waar en wat niet?
Het koperspiraaltje is, naast condooms en sterilisatie, het enige betrouwbare anticonceptiemiddel zonder hormonen. Eens in de baarmoeder geplaatst, scheidt de spiraal koper af waardoor het baarmoederslijmvlies ongeschikt wordt voor het innestelen van een eicel. Het zorgt er ook voor dat zaadcellen geen eicellen meer kunnen bevruchten. Koperspiraaltjes bestaan uit een T- of ankervormig frame met koperdraad eromheen. Over die spiraal doen heel wat beweringen de ronde. Maar wat is nu een feit en wat een fabel?
1. Het koperspiraaltje zorgt voor meer bloedverlies tijdens de menstruatie.
Feit. Al is dat niet bij iedereen het geval.
Een koperspiraaltje beïnvloedt de maandelijkse cyclus niet. Je zal nog steeds ovuleren en menstrueren, maar je kan weldegelijk meer bloed verliezen dan bij bijvoorbeeld een hormonaal spiraaltje. ‘Het gaat dan vaak over zo’n vijftig procent meer bloedverlies, al is dat bij de ene persoon meer dan bij de andere’, kadert Johan Verhaeghe, gynaecoloog bij UZ Leuven en hoogleraar Gynaecologie aan de KU Leuven. ‘De baarmoeder ziet het koperspiraaltje als een vreemd object en daardoor ontstaat er een ontstekingsreactie, die meer bloedverlies en pijn tijdens de menstruatie veroorzaakt.’
2. Het koper zorgt voor ontstekingsreacties in het hele lichaam.
Feit en fabel. Het kan enkel een ontstekingsreactie in de baarmoeder veroorzaken.
‘Er zijn nog nooit elders in het lichaam algemene ontstekingen of verhoogde ontstekingsparameters in het bloed waargenomen ten gevolge van een koperspiraaltje’, aldus de gynaecoloog. ‘Enkel als je al een infectie hebt, bijvoorbeeld door een seksueel overdraagbare aandoening, kan het touwtje van een spiraaltje werken als geleider en die infectie verder verspreiden. Om die reden plaatsten dokters vroeger geen spiraaltje bij vrouwen die heel seksueel actief waren en meerdere bedpartners hadden. Zij liepen namelijk meer kans op het krijgen van soa’s en dus ook op infecties die zich via dat touwtje naar het bekken zouden kunnen verspreiden. Nu kunnen zij wel een spiraaltje krijgen, mits ze op voorhand gescreend worden op onder andere chlamydia en gonorroe. Maar op zichzelf kan het koperspiraaltje dus geen algemene ontsteking in het lichaam veroorzaken.’
3. Het koperspiraaltje is vooral geschikt voor vrouwen die geen extra hormonen mogen krijgen.
Feit. Al is het ook geschikt voor andere vrouwen.
‘Vrouwen die borstkanker hebben of gehad hadden, mogen geen hormonale anticonceptie gebruiken. Voor hen kan een koperspiraaltje dus een goed alternatief zijn’, zegt Verhaeghe. ‘Een koperspiraaltje scheidt geen hormonen af, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een hormonaal spiraaltje, dat progesteron bevat en de hormoonhuishouding van de vrouw wél beïnvloedt.’
4. Je kan onvruchtbaar worden door een koperspiraaltje.
Fabel.
‘Vroeger, toen de koperspiraaltjes pas op de markt waren, vroegen mensen zich af of die spiraaltjes schadelijk zouden zijn voor de vruchtbaarheid van een vrouw. Ondertussen weten we dat dat niet zo is. Zodra het koperspiraaltje weg is uit de baarmoeder, verdwijnt de ontstekingsreactie volledig. Er is nooit vastgesteld dat er daarna meer tijd nodig is om zwanger te worden of dat meer vrouwen die het koperspiraaltje hebben gehad onvruchtbaar zijn,’ aldus Verhaeghe.
5. Wie nog geen baby gekregen heeft, kan beter geen koperspiraaltje nemen.
Fabel.
‘Het is niet zo dat dokters het afraden, maar het plaatsen van een koperspiraaltje wordt door een vrouw die nog niet vaginaal bevallen is bijna altijd als veel pijnlijker ervaren dan door een vrouw die wel al vaginaal bevallen is. Soms moet de plaatsing zelfs volledig stopgezet worden omdat het teveel pijn doet’, vertelt Verhaeghe. ‘Door kleinere spiraaltjes te gebruiken, hoopten dokters de pijn van het plaatsen te verminderen, maar zelfs dan doet het vaak nog teveel pijn. Eens het spiraaltje in de baarmoeder zit, is er geen groot verschil meer.’
6. Door het koperspiraaltje loop je een groter risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.
Feit. Al komt het niet vaak voor.
‘Als vrouwen met een koperspiraaltje onverhoopt toch zwanger worden, hebben zij vaker een buitenbaarmoederlijke zwangerschap dan vrouwen zonder koperspiraaltje’, legt de gynaecoloog uit. Bij zo’n zwangerschap groeit een bevruchte eicel niet in de baarmoeder, maar bijna altijd in een eileider. De ontsteking in de baarmoeder die veroorzaakt wordt door het koperspiraaltje kruipt als het ware omhoog naar de eileiders, die vervolgens niet naar behoren werken en de weg van eicel naar baarmoeder vertragen. Als de bevruchte eicel niet op tijd in de baarmoeder terechtkomt, nestelt die zich uiteindelijk in de eileider. ‘Door het koperspiraaltje is de baarmoeder beter beschermd dan de eileiders en is er voor zaadcellen ook geen doorgang mogelijk naar de baarmoeder. Daarom moet er altijd gekeken worden of er sprake is van zo’n zwangerschap, al is de kans daarop maar zo’n 1 à 2 procent.’
7. Het koperspiraaltje is een van de betrouwbaarste anticonceptiemiddelen.
Feit. Al hangt de betrouwbaarheid af van de hoeveelheid koper.
‘In België hebben we relatief kleine koperspiraaltjes, die over het algemeen minder koper bevatten dan de koperspiraaltjes in bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Toch behoren die spiraaltjes tot de meest betrouwbare anticonceptiemiddelen, net zoals de pil. De hormonale spiraaltjes zijn wel nog betrouwbaarder, doordat ze een bijkomende werking van progesteron hebben. Maar over het algemeen geldt dat hoe groter de hoeveelheid koper, hoe betrouwbaarder de werking van het koperspiraaltje.’
‘Naar mijn mening blijft het echter een nicheproduct voor een kleine groep vrouwen en is het zeker niet hét alternatief voor alle hormonale anticonceptiemiddelen’, besluit Verhaeghe.
