Zijn er diverse beloftevolle coronavaccins in aantocht?

Waar komt dit nieuws vandaan?

Op 9 november stuurde Pfizer een persbericht uit. Daarin kondigde het bedrijf aan dat de eerste resultaten van de fase 3-studie met hun coronavaccin, dat het samen met biotechbedrijf BioNTech ontwikkeld heeft, verrassend gunstig zijn. Van 38.955 proefpersonen die deelnamen aan die studie, en ofwel het vaccin kregen ofwel een placebo, kregen 94 personen covid-19. Het gros van de gevallen met covid-19 kwam voor in de placebogroep, bij deelnemers die het vaccin niet kregen. Op 18 november stuurde Pfizer een nieuw persbericht over de voltooide fase 3-studie: van 43.000 deelnemers werden 170 covid-19-gevallen geregistreerd, van wie 162 personen in de placebogroep en 8 in de groep die het vaccin kreeg. Daarmee steeg de werkzaamheid tot 95%, ook bij 65-plussers. 

Op 16 november meldde het Amerikaans farmabedrijf Moderna dat haar vaccin, ook een mRNA-vaccin zoals dat van Pfizer, een werkzaamheid heeft van 94,5%. Dat zou blijken uit lopende fase 3-studies bij 30.000 proefpersonen, die ofwel het vaccin kregen, ofwel een placebo. Van de 95 vastgestelde covid-19-patiënten in dit onderzoek behoorden er 90 tot de placebogroep. Moderna vermeldde in haar persbericht dat 11 van die 95 personen ernstige covid-19 hadden, maar enkel in de placebogroep. Vijftien covid-patiënten zijn ouder dan 65 jaar. Moderna liet ook weten dat haar vaccin, in tegenstelling tot het Pfizer-vaccin, niet aan -70°C moet bewaard worden, maar aan -20°C. 

Onderzoekers van de Universiteit van Oxford, die werken aan een coronavaccin met farmabedrijf AstraZeneca, publiceerden al eerder dat hun vaccin een goede immuunrespons opwekt bij gezonde, oudere vrijwilligers, ook in de groep van 70-plussers. Op 23 november meldde het bedrijf dat het 'Oxford-vaccin' 70% effectief is. Dat is lager dan de andere twee vaccins, maar het vaccin van AstraZeneca is goedkoper en makkelijker te bewaren.

Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?

Terwijl wetenschappers lange tijd hoopten op een coronavaccin met een werkzaamheid tussen 50 en 60%, tonen de eerste resultaten van minstens twee vaccins gebaseerd op dezelfde technologie een werkzaamheid die groter is dan 90%. Dat is hoopgevend nieuws. Zodra deze vaccins op grote schaal zijn uitgerold, zullen we in staat zijn om ook volgende belangrijke vragen te beantwoorden: 

• Kunnen de 5 tot 10% gevaccineerde personen die toch nog covid-19 oplopen ernstig ziek worden?

• Is het vaccin even doeltreffend voor alle risicogroepen en leeftijdscategorieën?
• Kunnen gevaccineerde personen die niet ziek worden toch nog geïnfecteerd raken met het coronavirus en het doorgeven?
• Hoe lang duurt de bescherming door vaccinatie? Stel dat de bescherming van korte duur is, moet iedereen dan opnieuw worden ingeënt?
• Wat als het virus wijzigt, zoals griepvirussen doen? Wordt het vaccin dan minder doeltreffend?
• Wat met de veiligheid op lange termijn?

Om de antwoorden op die vragen te kennen, moeten we wachten op de resultaten van de langetermijnstudies. Dit soort vragen wordt ook gesteld wanneer geneesmiddelen of andere vaccins op de markt komen. 

Dat de eerste coronavaccins nog geen jaar na de identificatie van SARS-CoV-2 in aantocht zijn, hebben we grotendeels te danken aan een aantal zaken:

• Er worden reeds bestaande vaccintechnologieën gebruikt.
• De noodzakelijke administratieve procedures worden prioritair doorgevoerd.
• Op alle niveaus wordt voorrang gegeven aan de ontwikkeling van het coronavaccin, tot de uitvoering van klinische vaccinstudies.
• De fase 3-studies worden uitgevoerd in parallel met de fase 2-studies.
• Een aantal bedrijven is reeds gestart met de productie van de vaccins nog voor de resultaten van de fase 3-studies gekend zijn.

De studies zelf (zowel fase 1, fase 2 als fase 3) zijn verlopen volgens de rigoureuze regels die altijd gelden bij de ontwikkeling van vaccins en geneesmiddelen. Meer nog, de kandidaat-coronavaccins werden bij meer proefpersonen getest dan gebruikelijk. Er werd niet ingeboet op veiligheid en alle vaccins werden extra nagekeken door nationale en internationale overheidsinstanties.

Conclusie

De eerste kandidaat-coronavaccins blijken een betere bescherming te bieden tegen covid-19 dan aanvankelijk gehoopt werd. Dat is goed nieuws. Het is natuurlijk belangrijk dat we de werking en veiligheid van de vaccins op lage termijn blijven volgen. De toekomst moet daar duidelijkheid over brengen. Deze coronavaccins worden even rigoureus ontwikkeld als andere vaccins. Angst dat het allemaal te snel gaat en het onderzoek misschien slordig verlopen is, is ongegrond.