DNA-stalen nemen in musea in Brussel, Parijs, Londen en Chicago. Het lijkt niet de meest voor de hand liggende plaats. En toch is het wat wetenschappers van ZOO Antwerpen deden voor een studie die het DNA van dierentuinokapi’s met dieren in de natuur vergelijkt.
DNA-stalen nemen in musea in Brussel, Parijs, Londen en Chicago. Het lijkt niet meteen de meest voor de hand liggende plaats. En toch is het wat wetenschappers van ZOO Antwerpen deden. Voor een recente studie wilden ze de genetica van okapi’s in dierentuinen vergelijken met die van wilde populaties. Door het kleine aantal dieren in het wild moesten de onderzoekers onder meer in de kelders van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) in Tervuren aan de slag.
Als internationaal stamboekhouder en leider van het Europese kweekprogramma van de okapi is het voor ZOO Antwerpen belangrijk te weten wie best met wie paart om zoveel mogelijk genetische diversiteit te behouden en de soort te helpen overleven. Want okapi’s zijn bedreigd in hun voortbestaan. Om goed te kunnen kweken moet dus ook de genetica ontleed worden. Omdat okapigenetica grotendeels onontgonnen terrein is, leidde ZOO Antwerpen recent een wetenschappelijke studie, samen met London Zoo en de Universiteit van Cardiff, om okapi-DNA te onderzoeken van dieren uit het Europese en Amerikaanse kweekprogramma. Het doel: de genetische diversiteit van okapi’s in dierentuinen en natuurlijke populaties vergelijken.
Om voldoende DNA-stalen te hebben van de natuurlijke populatie zijn meststalen gebruikt uit het Congolese regenwoud en stalen van okapi’s uit het Okapi Conservation Project in Congo. Zelfs in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) in Tervuren gingen de wetenschappers van ZOO Antwerpen aan de slag. Tervuren heeft de grootste collectie okapirestanten ter wereld omdat de dieren alleen voorkomen in het voormalige Belgisch Congo. Stukjes weefsel uit huiden, skeletten en schedels werden overgebracht naar het laboratorium in ZOO Antwerpen. Ook in musea in Chicago, Londen, Parijs werd DNA verzameld.
Reservepopulatie
De vergelijking van het DNA-materiaal zegt dat de genetische variatie van okapi’s in de natuur en in de dierentuinen grotendeels vergelijkbaar is. De concrete aanbeveling van ZOO Antwerpen is dan ook om regelmatig dieren uit te wisselen tussen Europese en Amerikaanse dierentuinen.
Het onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan het actieplan voor het behoud van de okapi. In hun thuisland Congo leven er nog ongeveer 15 000. “Wij bouwen een reservepopulatie op om, moest het nodig zijn, dieren vanuit Europa en uit de Verenigde Staten terug naar Congo te brengen. Wij zijn matchmaker en zorgen voor nieuwe koppels. Op die manier kunnen we genoeg kweken en op lange termijn zorgen voor een populatie die genetisch gezond is”, zegt Sander Hofman die het stamboek en kweekprogramma namens ZOO Antwerpen leidt. “In Europa streven we naar negentig okapi’s. Samen met de okapi’s die de Amerikanen kweken, kunnen we op lange termijn zorgen voor een populatie die genetisch gezond is.”
Dertig jaar al steunt ZOO Antwerpen het Okapi Conservation Project in het Congolese Ituriwoud. Ze helpt er lokale rangers om het natuurgebied te beschermen. Anderzijds leert de lokale bevolking vredig samen te leven met okapi’s en alternatieven toe te passen voor het leegjagen van het regenwoud en ook voor illegale mijnbouw. Onlangs werd het dier geherclassificeerd naar de status bedreigd op de lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN Redlist). “Naast het belangrijke werk in Congo spelen ook de okapi’s in ZOO Antwerpen een cruciale rol”, zegt Hofman. “Hier bij ons woont okapiman Bondo, de belangrijkste okapiman ter wereld buiten Congo. Hij is degene met de meest unieke genen. Zijn jongste zoon, Ubundu, zag in januari 2019 het levenslicht. “Hij kan Bondo’s genen meegeven aan de volgende generatie”, besluit Sander.
Ga op ontdekking op www.ZOOscience.be en ontmoet de wereld áchter onze dierentuinen. Ontdek waarom wij wetenschappelijk onderzoek doen, ga mee op expeditie naar Bulgarije, kom te weten hoe het genetisch onderzoek de okapi’s helpt en waarom we haren verzamelen van goudkopleeuwaapjes.
