Als continenten uit elkaar gaan

De platentektoniek zorgt ervoor dat werelddelen met elkaar samensmelten of elkaar loslaten. Wetenschappers begrijpen nu ietsje beter hoe die ‘continentendans’ precies werkt.

Dat Zuid-Amerika en Afrika ooit één geheel vormden, is nog duidelijk op de landkaart te zien. Maar dat ook Antarctica, Australië en India lang geleden tot dit zuidelijke supercontinent – genaamd Gondwanaland – behoorden, is aan hun contouren niet meer te zien. Het heeft dan ook lang geduurd vooraleer de wetenschappelijke gemeenschap de continentverschuiving, een idee van de Duitse meteoroloog Alfred Wegener uit de eerste helft van vorige eeuw, kon aanvaarden.

Dat de beweging van de continenten zo traag is dat ze nauwelijks meetbaar is  – de werelddelen drijven op semi-vloeibare aardmantel – zorgt er mede voor dat het mechanisme achter de platentektoniek nog steeds niet goed gekend is. Zo is bijvoorbeeld nog altijd niet geweten welke kracht twee werelddelen precies naar elkaar toe drijft of uit elkaar trekt. Maar een team van Australische en Duitse geologen heeft nu wel ontdekt hoe het tektonische scheidingsproces verloopt.

De geleerden staken tonnen aan seismische data in een reeks computersimulaties. De data was afkomstig van plaatsen waar het scheidingsproces momenteel aan de gang is, zoals bijvoorbeeld in de Danakildepressie in de Hoorn van Afrika. Hun simulaties lieten zien dat een scheiding grofweg gebeurt in deze fasen. Tijdens de eerste, ‘trage’ fase trekken de aardplaten waarop de continenten rusten de aardkorst erboven uit elkaar – althans dat proberen ze, want veel resultaat is in deze fase daarvan niet te zien aan het aardoppervlak. Het is pas tijdens de tweede, ‘snelle’ fase dat de weerstand gebroken is en de continenten op volle snelheid koers zetten naar hun nieuwe positie.

De wetenschappers vergelijken het scheidingsproces van werelddelen met het uit elkaar trekken van brooddeeg

De wetenschappers vergelijken het scheidingsproces met het uit elkaar trekken van brooddeeg. Eerst gaat dat moeilijk omdat het deeg nog dik is en de weerstand groot. Vanaf een bepaald moment is het deeg echter zo dun dat je het zonder veel moeite verder uit elkaar kunt trekken. (sst)