Bijennest ademt als een long

Aziatische reuzenhoningbijen werken samen om hun nest op de juiste temperatuur te houden. Dat doen ze door het nest te laten uitzetten en weer samentrekken zoals een long, vermoeden biologen van de Universiteit van Graz.

Het nest van de Aziatische reuzenhoningbij (Apis dorsata) bestaat uit één honingraat en hangt buiten aan een boomtak. Omdat het nest zo weinig bescherming heeft, staat het bloot aan gevaarlijk grote temperatuurverschillen. Daarom kruipen de bijen op elkaar en vormen een isolerend bijengordijn, vijf tot zeven lagen dik. Onderzoekers zagen dat de temperatuur in het bijengordijn op sommige plekken veel lager is, maar wisten niet waarom.

Waaieren en pompen

Oostenrijkse onderzoekers observeerden het nest met een infraroodcamera en een vibrometer. Daarmee konden ze de tempratuur van het nest en de horizontale bewegingen van de bijen meten. Ze ontdekten dat de bijen de koelere gebieden bewust creëren. Dat doen ze door met z’n allen in dezelfde richting te staan, terwijl één anders staat en met de vleugels wappert. ‘Waaieren’ heet dat.

Waaieren alleen is niet genoeg om het nest af te koelen. De onderzoekers denken dat de bijen een veel krachtiger koelingssysteem gebruiken. Hun hypothese luidt dat de bijen rond de koelere gebieden ritmisch met hun poten tegen het nest duwen. Zo ontstaat een ruimte tussen het nest en het bijengordijn. Net als bij de longen zorgt het vergroten van de ruimte voor een lagere druk binnenin, waardoor verse buitenlucht wordt aangezogen. Het koele gebied doet dienst als een trechter langs waar de frisse lucht naar binnen komt. Vervolgens ontspannen de bijen hun pootjes weer, zodat ze ruimte krimpt en de muffe nestlucht naar buiten wordt geduwd.

Teamwork

Zo’n gecoördineerd teamwork lijkt verrassend voor een eenvoudig insect, maar bijen toonden al eerder sterke staaltjes van organisatie. Europese honingbijen waaieren met z’n allen tegelijkertijd om hun nest te ventileren. De Aziatische reuzenhoningbijen maken op dezelfde manier ritmische patronen die wespen in de war brengen en verjagen. Japanse honingbijen kunnen door samen te troepen en met hun achterwerk te schudden, de temperatuur hoog opdrijven. Zo kunnen ze hun vijand, de hoornaar, levend koken. (mvdh)