Het Europese Parlement stemt deze week over een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), goed voor een budget van 387 miljard euro. De Europese Commissie had een nieuw beleid voorgesteld dat zou helpen om klimaat- en biodiversiteitsdoelstellingen te halen, in lijn met de Europese Green Deal.
Maar eerder deze week verwierpen zowel het parlement als de Raad van Landbouwministers verschillende hervormingen. ‘Een zwarte dag voor de boerennatuur’, oordeelde Natuurpunt. ‘Een stap dichter richting uitsterven voor veel soorten’, aldus Birdlife Europe. Ook bioloog Olivier Honnay (KU Leuven) is kritisch. ‘Dit is ruim onvoldoende om de achteruitgang van de biodiversiteit op het platteland te stoppen. Soorten zullen blijven achteruitboeren.’
Honnay ziet enkele grote tekortkomingen. ‘Onder het huidige beleid kunnen landbouwers alleen financiële steun krijgen wanneer ze enkele vergroeningsmaatregelen nemen, bijvoorbeeld wanneer ze 5 procent van hun akkerland reserveren voor biodiversiteit. Dat kan onder meer door het land braak te laten liggen, of houtkanten aan te planten. Problematisch was dat je die steun ook kon krijgen voor het aanplanten van gewassen die stikstof in de bodem brengen, of die vermijden dat stikstof uitspoelt. Veel boeren kiezen daarvoor, terwijl dat voor de biodiversiteit niets bijbrengt.’
‘In het nieuwe landbouwbeleid zou dat veranderen. Maar die aanpassing is verworpen: de weinig waardevolle ingrepen blijven behouden én als je ervoor kiest om echt een stuk akkerland uit productie te nemen, volstaat het om dat op 3 in plaats van 5 procent van het oppervlak te doen.’ Bovendien is die 5 procent ruimte die voor natuur wordt voorzien sowieso al te weinig. ‘Om enig effect te hebben op soorten die het van boerennatuur moeten hebben, zou dat minimaal 10 procent moeten zijn’, zegt Honnay.
Veen en grasland onder de ploeg
Ander pijnpunt is de afgezwakte bescherming van wetlands en veengebieden, nochtans een van de speerpunten van de Europese biodiversiteitsdoelstellingen. Die herbergen namelijk niet alleen een waardevolle biodiversiteit, ze zijn tegelijk belangrijke koolstofsponzen en buffers tegen overstromingen en droogte. ‘Waar er in het voorstel van de Commissie sprake was van ‘gepaste’ bescherming van wetlands en veengebieden, is dat nu afgezwakt tot ‘minimale’ bescherming, ten laatste tegen 2025’, aldus Honnay. Dat terwijl ruim tweederde van de Europese wetlands de voorbije honderd jaar al verloren is gegaan.
Ook permanente graslanden zijn belangrijk voor biodiversiteit en koolstofopslag. ‘De Europese Commissie had voorgesteld het omploegen van permanente graslanden in Natura 2000-gebied te verbieden. Dat is verwaterd tot een bescherming van enkel de meest waardevolle graslanden.’
Uitgebeend
‘Er zijn zoveel groene ambities gesneuveld dat het oorspronkelijke voorstel van de Commissie compleet is uitgebeend’, oordeelt Freek Verdonckt, beleidsmedewerker bij Natuurpunt. Millieuorganisaties roepen het parlement dan ook massaal op om deze afgezwakte versie bij de finale stemming vandaag te verwerpen.
Honnay wijst erop dat ook de lidstaten zelf nog iets in de pap te brokken hebben. Een deel van het budget wordt toegekend voor zogenoemde ecoschema’s, die praktijken moeten stimuleren die goed zijn ‘voor milieu, biodiversiteit en klimaat’. ‘Het is aan de lidstaten om te bepalen hoe ze dat invullen’, zegt Honnay. ‘Dat kan op een manier die écht een verschil maakt voor de biodiversiteit, bijvoorbeeld door de aanplant van houtkanten of zuiniger pesticidengebruik te stimuleren. Maar het kan ook op een manier die voor de biodiversiteit weinig zoden aan de dijk zet. Problematisch is bovendien dat in het huidige voorstel staat dat de ecoschema's 'de economische prestaties van landbouwbedrijven niet in het gedrang mogen brengen of zelfs moeten verbeteren. Dat is wellicht moeilijk te verzoenen met echte vergroeningsmaatregelen.’
