‘Hier begint de zee.’ Zag je ze ook al, die witte letters geschilderd met een ouderwets sjabloon? Op de kade naast een rivier die meer dan honderd kilometer van het dichtstbijzijnde Noordzeestrand stroomt? Of gewoon naast het roostertje van de regenwaterafvoer op straat? De actievoerders willen met deze campagne bereiken dat we geen afval in het water gooien. Want ‘alle water, met of zonder afval, stroomt uiteindelijk naar de zee.’

Veel wetenschappers die in de nieuwe Eos special aan het woord komen, geven hen gelijk. Schadelijke stoffen komen van het land in de oceaan terecht, en uiteindelijk in de vissen die daar leven. Een overschot aan stikstof op het land kan honderden kilometers verderop een giftige algenbloei veroorzaken in de zee. Water houdt zich niet aan landsgrenzen. Zo zaten alle eilandbewoners in de Noordzee bij vroegere zeespiegelstijgingen in hetzelfde schuitje, tot welk land hun lap grond ook mocht behoren.

‘De aarde heeft één oceaan’, is het eerste principe van de oceaangeletterdheid. Betekent dat dat een vleugelslag van een rog in de Noordzee een vloedgolf kan veroorzaken in de Pacifische oceaan? Misschien niet. Maar een slak uit Noord-Amerika kan hier wel een ravage veroorzaken in de oesterteelt – eens ze hier geraakt is, natuurlijk.

Nog meer dan het land bestaat de zee uit netwerken, van voedselketens tot zand- en sedimentsystemen. Kleine veranderingen kunnen wel degelijk grote gevolgen hebben. Zo kan een gebrek aan plankton een populatie roofvissen bedreigen, kunnen microscopisch kleine algen het Noordzeewater helder maken in de lente, en kan een windmolenpark pladijzen beschermen.

De oceaan is nog grotendeels onbekend terrein. Dat maakt het moeilijk om alle interacties in kaart te brengen. Zeeonderzoekers zijn zich terdege van dat probleem bewust. Zij zetten meer dan ooit in op uitgebreide en langdurige monitoring, en willen systemen begrijpen. Ze kunnen daarvoor tegenwoordig rekenen op nieuwe technologieën en methodes als robots, gesofisticeerde onderzoeksschepen en DNA-metabarcoding.

Dat alles samenhangt in en rond de zee heeft zijn effect op haar gebruikers. Dat zijn er veel. De Noordzee is een van de drukst bevaren gebieden op aarde. Visserij, energie- en voedselproductie moeten er een plaats krijgen, net als de kabels van onze met mensenhanden gemaakte netwerken. Ook bij de gebruikers groeit het besef: niet naast elkaar, maar met elkaar. En liefst niet met wat plaats voor plantjes en beestjes, maar met een actieve rol voor de natuur. ‘De beste oplossingen zijn win-winoplossingen’, is het devies van een onderzoeker in een kustbeschermingsproject.

De oceaan is geen wingewest met grenzeloze hulpbronnen. Het is belangrijk dat we dat inzien. Voor velen van ons is de zee immers vooral grenzeloos genieten. Van zwemmen in koud water tot meer uren zonneschijn per jaar, redenen genoeg om tijd aan de zee door te brengen. En al blijken jodiumkuren een fabeltje, een kustverblijf doet ons goed. Laten we er dus vooral voor zorgen dat we nog eindeloos lang naar een gezonde zee kunnen gaan, en haar vele netwerken beter leren kennen om ze beter te respecteren.