Grotere ballen, minder kindermoord

Kindermoord komt bij dieren geregeld voor. Om hun kroost tegen jaloerse mannetjes te beschermen, paren sommige vrouwtjes met verschillende partners. Niet de mannetjes strijden in dat scenario om het vaderschap, maar hun zaadcellen.

Infanticide komt vaak voor bij diersoorten waarbij vrouwtjes in groep leven en gedomineerd worden door een (paar) mannetje(s). Wanneer bijvoorbeeld een nieuwe mannetjesleeuw aan het hoofd komt te staan van een groep leeuwinnen, moet het kroost van zijn voorganger er vaak aan geloven. Hoe het fenomeen precies is ontstaan, is niet duidelijk. Is kindermoord een gevolg van die specifieke levenswijze? Of is het eerder andersom, en hebben moordzuchtige mannetjes vrouwtjes ertoe aangezet in groep te gaan leven om zich beter te kunnen verdedigen? Het eerste, melden Britse en Franse onderzoekers in het vakblad Science.

In het systematisch onderzoek naar het voorkomen van infanticide analyseerden ze het gedrag van 260 zoogdiersoorten. Bij 119 daarvan komt kindermoord voor, bij 141 niet. De analyse bevestigt wat op basis van losse waarnemingen al werd vermoed: kindermoord komt vooral voor wanneer vrouwtjes in groep leven en het hele jaar door in staat zijn zich voort te planten. Zo zorgt de nieuwe leider ervoor dat ze sneller opnieuw kunnen paren en dat hij geen energie investeert in het nageslacht van een ander.

Vervolgens plaatsten ze alle soorten in een zogenoemde fylogenetische stamboom, die de dieren groepeert volgens evolutionaire verwantschap – verwante soorten staan naast elkaar, verbonden met gemeenschappelijke voorouders. Daaruit blijkt dat infanticide in de loop van de evolutie is ontstaan nadat dieren in groep zijn gaan leven, niet andersom.

Kindermoord heeft bij vrouwtjes geleid tot het ontstaan van verdedigingsmechanismen om hun kroost te beschermen. Paren met verschillende mannetjes is zo’n strategie. Wie precies de vader is, is dan onduidelijk, en een moordzuchtige man riskeert zijn eigen nakomelingen te doden. Niet de mannetjes strijden in dat scenario om het vaderschap, maar hun zaadcellen.

Dat heeft bijzondere gevolgen. De onderzoekers stelden vast dat de grootte van de testikels toeneemt – waardoor er meer sperma kan worden geproduceerd – bij soorten waarbij kindermoord voorkomt. Dat kan er op termijn toe leiden dat infanticide opnieuw verdwijnt. Zo hebben de promiscue maar vredelievende bonobo’s grotere ballen dan hun moordzuchtige verwanten de chimpansees. (ddc)