Kunnen orang-oetans stenen als werktuig gebruiken?

Beeld: Een van de orang-oetans in het tweede luik van het experiment, met een vuurstenen flinter. (©Motes-Rodrigo et al.)

‘Ons onderzoek’, stelt onderzoeksleidster Alba Motes-Rodrigo (gedragsbioloog en primatoloog, universiteit van Tübingen), ‘is het eerste dat het spontaan gebruik van stenen werktuigen heeft vastgesteld bij orang-oetans. Belangrijk: zonder dat ze daarbij op enige manier gestuurd werden, en bij dieren die niet in gevangenschap geboren zijn en zo mogelijk beïnvloed door imitatiegedrag.’

Concreet blijkt uit het onderzoek dat orang-oetans twee opeenvolgende stappen in dat gebruik van werktuigen kunnen beheersen: slaan met stenen – ze gebruiken als een hamer, dus – en een scherpe rand hanteren als een mes. De stenen herkennen als mogelijke werktuigen en ze zo gebruiken, dus. ‘Twee noodzakelijke en hier dus spontaan vervulde voorwaarden voor het begin van het gebruik ervan’, stelt Alba Motes-Rodrigo. Al noopt het onderzoek misschien toch tot enige voorzichtigheid en terughoudendheid, met name de wel erg beperkte schaal ervan.

Fysieke puzzel

Het team deed zijn onderzoek namelijk bij twee gevangen mannelijke orang-oetans in de zoo van Kristiansand (Noorwegen). Geen van hen was dus vooraf getraind in of blootgesteld aan voorbeelden van hameren of snijden. Het referentiepunt: twee lokdozen met daarin voedsel. Om daaraan te kunnen, moesten ze ofwel een touw ofwel een siliconenscherm doorsnijden. Een fysieke puzzel oplossen, dus.

In een eerste fase kregen ze een als hamer bruikbaar stuk beton en een steenkern. Beide dieren bleken met ‘de hamer’ wel tegen de wanden te slaan, maar niet op de steenkern. Met andere woorden: ze ‘begrepen’ wat ze met deze werktuigen konden doen, en dat het voedsel bereiken daar níet bij was. In een tweede fase kregen ze een scherpe vuurstenen flinter. Een van de orang-oetans gebruikte die om het siliconenscherm door te snijden. Een goede aanzet tot vervolgonderzoek?