Beter een goede buur dan een zuurbuur. Een gevoelsmatige vaststelling in lockdowntijden die bevestigd wordt door onderzoek bij eekhoorns, bij wie het zelfs leidt tot een langer leven.
Over de rol van sociale relaties bij dieren die in groep leven, weten we al heel veel. Maar hoe zit dat bij solitaire soorten met een eigen territorium? Dat was het uitgangspunt van een studie van dierengedragsbiologe Erin R. Siracusa (Unversity of Exeter) en een aantal collega’s. Zij analyseerden de hiervoor relevante gegevens uit een langlopend veldonderzoek bij eekhoorns. Bij in totaal 1009 specimen werd over een periode van 22 jaar geregistreerd waar ze woonden, en met wie ze territoriumgrenzen deelden.
Bleek dat hoe langer eekhoorns buren waren, hoe groter hun kans op overleven en hoe meer ze zich voortplantten. Opmerkelijk daarbij was dat dit effect toenam naarmate de eekhoorns ouder werden en langer naast elkaar woonden. Onderzoekleidster Siracuse: ‘De voordelen van hun goed nabuurschap en hun vertrouwdheid met elkaar vlakten zelfs het grootste leeftijdsnadeel uit. Bij bijvoorbeeld een vier jaar oude eekhoorn neemt de overlevingskans bij elke nieuwe verjaardag gemiddeld af van 68 naar 59 procent. Maar wanneer datzelfde dier jaar na jaar naast dezelfde andere eekhoorns woont, dan stijgt die overlevingskans van 68 naar 74 procent.’
Een fijne vaststelling de eekhoorns in kwestie, maar heeft dit onderzoek ook een breder wetenschappelijk belang? ‘Het kan een opstap zijn naar nieuwe inzichten in de evolutie van territoriale systemen. Met name in de rol daarin van de bereidheid van een soort om sociale relaties te erkennen en te hernegotiëren. Bij trekkende dieren die elk jaar weer naar dezelfde plek terugkeren, bijvoorbeeld. Of, meer specifiek, bij de vrouwtjes van een bepaalde soort die zelden of nooit bereid zijn hun eigen territorium op te geven voor hun nakomelingen.’
Kan het ons ook iets leren over het belang van goed nabuurschap voor de mens? Of bezondigen we ons dan aan te gemakkelijk antropomorfisme in deze bizarre kerstdagen? Zeker niet, stelt Siracuse: ‘Niet dat we plots lyrisch moeten worden over het samenlevingsmodel van eekhoorns, maar ze kunnen ons wel een interessante les leren. Aan de basis houden zij totáál niet van hun buren. Ze leven in een voortdurende strijd om voedsel, paringsgezellen, natuurlijke hulpbronnen, noem maar op. En toch moeten ze goed met elkaar opschieten om langer te overleven. In onze wereld van vandaag zien we veel verdeeldheid en conflicten. Eekhoorns hebben hun buren nodig, wij misschien ook.’
