Meer voedsel, minder vervuiling

Drie miljard extra monden kunnen worden gevoed zonder extra landbouwgrond in gebruik te nemen. Tot die conclusie komt een team Amerikaanse en Duitse wetenschappers in het vakblad Science. Tegelijk kan de milieu-impact van de landbouw worden verkleind. Daarvoor moeten we ons volgens de onderzoekers concentreren op een beperkt aantal veelbelovende maatregelen.

De wetenschappers gingen op zoek naar gebieden en gewassen met het meeste potentieel voor verbetering. Ze concentreerden zich op 17 gewassen zoals mais, tarwe, rijst, soja, aardappelen, cassave en sorghum, die samen 86 procent van de door plantenteelt geproduceerde calorieën leveren en bovendien het meest irrigatiewater en meststof opslorpen.

De onderzoekers wijzen erop dat gewassen in verschillende regio’s ongeveer de helft opbrengen van wat ze theoretisch zouden kunnen opbrengen, de zogenoemde ‘opbrengstkloof’. Die kloof dichten zou jaarlijks zo’n 3.5 miljoen ton extra voedsel kunnen opleveren, of genoeg voor 850 miljoen mensen. Vooral in Afrika en Azië valt nog veel winst te boeken, maar ook in Oost-Europa. Volgens hoofdauteur Paul West (University of Minnesota) kan dat in veel gevallen vrij eenvoudig. ‘In gebieden met slechte bodemkwaliteit kan zelfs een klein beetje extra bemesting de opbrengst spectaculair doen toenemen.’

De landbouw is verantwoordelijk voor 20 tot 35 procent van wereldwijde broeikasgasemissies. Koolstofdioxide (CO2) dat vrijkomt bij ontbossing, methaan (CH4) geproduceerd door herkauwers en in rijstvelden, en lachgas (N2O) dat vrijkomt bij de toediening van kunstmest zijn de grootste boosdoeners. De onderzoekers berekenden op welke gebieden we onze aandacht het best kunnen richten. De helft van de ontbossing deed zich sinds 2000 voor in Brazilië – voor vee- en sojateelt – en in Indonesië – voor palmolieplantages. Vooral in China en India ontsnapt veel methaan uit rijstvelden. En China, India en de Verenigde Staten zijn de grootste uitstoters van N2O.

Het merendeel van de globale milieu-effecten van landbouw is geconcentreerd in een paar landen. Hoofdzakelijk in die gebieden inspanningen leveren biedt de meeste opportuniteiten voor een duurzame voedselproductie wereldwijd.

‘Ontbossing in de tropen tegengaan biedt de grootste kans om de broeikasgasuitstoot van de landbouw te beperken’, aldus West. ‘In Brazilië is al vooruitgang geboekt door beleidswijzigingen en engagement van bedrijven. Daarnaast kunnen het tijdelijk laten uitdrogen van rijstvelden en minder stikstofbemesting de uitstoot reduceren.’ De wetenschappers stelden immers vast dat maar liefst 60 procent van de stikstof en zowat de helft van de fosfor waarmee gewassen worden bemest, overbodig is – meer dan ze nodig hebben om optimaal te groeien.

Vooral in China, India en de VS kan milieuvervuiling door stikstof en fosfor flink worden teruggedrongen, zonder aan opbrengst in te boeten. Door bovendien efficiënter om te springen met irrigatiewater kan het waterverbruik er tot 15 procent omlaag. Eetbare gewassen worden aan vee gevoerd of tot biobrandstof verwerkt. Wanneer die enkel in de VS, West-Europa, China en Brazilië zouden worden geconsumeerd, levert dat volgens de nieuwe studie voedsel op voor 2.4 miljard mensen. Tot slot wijzen de auteurs erop dat we ook de voedselverspilling moeten terugdringen. Zowat 30 à 50 procent van het geproduceerde voedsel gaat verloren.

Experts zoals voormalig VN-rapporteur voor het recht op voedsel Olivier De Schutter wijzen er op dat het voedselvraagstuk niet zozeer een kwestie is van productie, maar eerder van gelijke verdeling, een thema dat onderbelicht blijft in de studie. ‘Anderen zijn beter geplaatst om zich daarover te buigen’, zegt West. ‘Hoewel we vandaag genoeg voedsel produceren om iedereen te voeden, gaan veel mensen toch met honger naar bed. De opbrengsten verhogen is maar een stukje van de puzzel, en moet gepaard gaan met strategieën om de toegang tot voedsel te verbeteren.’

Meer wetenschapsnieuws in ons gratis Eos Weekblad op tablet: