Minstens de helft van alle gletsjers smelt volledig weg door klimaatverandering tegen het einde van deze eeuw, voorspelt een nieuw model. Daardoor zal het zeeniveau stijgen, maar vooral lokaal zullen mensen het verlies voelen.
De 21ste eeuw kan wel eens de laatste worden voor een groot deel van onze gletsjers. Dat is wat het nieuwe model van David Rounce, professor aan Carnegie Mellon University, en zijn collega’s voorspelt althans. Het model, dat gepubliceerd werd in het tijdschrift Science, toont hoe gletsjers de komende eeuw zullen reageren op verschillende scenario’s van temperatuurstijgingen.
Bijna de helft van de gletsjers zou bijvoorbeeld verdwijnen bij een temperatuurstijging van 1,5°C, het meest positieve klimaatscenario in de paper waarvoor zeer grote ingrepen in de huidige emissies van broeikasgassen nodig zouden zijn. Een stijging van 1,5°C komt overeen met een verlies van 26 procent van het globale gletsjerijs tegen het einde van de eeuw. Vooral de gletsjers die kleiner zijn dan een vierkante kilometer zouden als eerste volledig wegsmelten.
Bij een stijging van 4°C, het meest negatieve scenario in het onderzoek, verdwijnt 83 procent van alle gletsjers tegen het jaar 2100. Op basis van beloftes die gemaakt werden op de vorige klimaattop mogen we een temperatuurstijging van 2,7°C verwachten. Dan verdwijnen zo goed als alle gletsjers in Europa.
‘In dit scenario zal je in de Alpen enkel nog maar wat ijs hebben op de bergtoppen’, zegt Jonas Van Breedam, klimaatwetenschapper aan de Vrije Universiteit Brussel gespecialiseerd in de stijging van het zeeniveau. ‘Voor Europa betekent het verdwijnen van de gletsjers vooral een mokerslag voor de lokale toeristische sector. Maar drogere gebieden zoals Centraal-Azië zijn afhankelijk van gletsjers voor hun watervoorziening.’ Voldoende drinkwater en water voor voedselproductie zouden daar dan niet meer voorhanden zijn.
Stijgende zeespiegel
Het nieuwe model maakt ook een schatting van hoeveel de smeltende gletsjers zouden bijdragen aan de stijging van het zeeniveau. Bij een temperatuurstijging van 1,5°C zou het zeeniveau 9 centimeter stijgen tegen het einde van deze eeuw door toedoen van smeltende gletsjers. Bij een stijging van 2,7°C en 4°C gaat het om een stijging van respectievelijk 11,5 en 15,4 centimeter.
De mogelijke bijdrage van gletsjers aan de stijging van het zeeniveau is volgens Van Breedam een peulschil in vergelijking met het gevaar dat de ijskappen op de polen vormen. ‘Wanneer al het ijs in de ijskappen zou smelten, stijgt het zeeniveau met ongeveer 65 meter. Gletsjers kunnen het maximum met 37 centimeter doen stijgen.’
‘Momenteel zijn smeltende gletsjers dan wel de op een na grootste veroorzaker van de stijging van het zeeniveau’, aldus Van Breedam. ‘Maar na het einde van deze eeuw, wanneer een groot aandeel van het gletsjerijs gesmolten is, gaan ze relatief een minder grote impact hebben. De gevolgen van het verdwijnen van gletsjers laten zich eerder lokaal voelen.’
Een robuuster model
Bovenstaande cijfers lijken dramatisch, maar eerdere studies lieten al soortgelijke resultaten zien. Van Breedam: ‘We weten al langer dat gletsjers zo snel gaan smelten.’
Het model van Rounce is volgens de Brusselse onderzoeker vooral robuuster ten opzichte van eerdere studies. ‘Er worden meer fysische processen in rekening genomen en het is beter gekalibreerd.’ Dit model simuleert bijvoorbeeld beter hoe verschillende soorten gletsjers en gletsjers bedekt met puin reageren op temperatuurswijzigingen. Het model is ook gestoeld op observaties van het massaverlies van verschillende gletsjers ter wereld.
‘Gletsjers drukken ons met de neus op de feiten’
De auteurs van de studie benadrukken dat meer ambitieuze klimaatmaatregelen noodzakelijk zijn om emissies van broeikasgassen als CO2 te drukken, temperatuurstijgingen te beperken en zo een deel van de gletsjers te redden. Uit het model is immers gebleken dat als de temperatuur minder snel stijgt, gletsjers minder snel zullen smelten.
‘Maar een deel van de gletsjers is niet meer te redden. Al heel wat gletsjerijs is gesmolten en een temperatuursstijging van 2°C is waarschijnlijk het meest optimistische realiseerbare scenario, zelfs als we nu drastisch zouden ingrijpen’, zegt Van Breedam.
Naast het beperken van broeikasgassen wordt er ook nagedacht over andere methodes om de gletsjers te beschermen. Zeilen over de gletsjers of opgespoten sneeuw zouden ze bijvoorbeeld kunnen isoleren tegen warmere temperaturen. ‘Ik geloof zelf niet dat dergelijke kunstmatige maatregelen de gletsjers kunnen redden’, zegt Van Breedam. ‘We zullen het smelten van gletsjers er misschien mee kunnen vertragen, maar niet stoppen. We gaan er nooit genoeg tijd mee kunnen kopen.’ De schade aan gletsjers door klimaatveranderingen beperken blijft een kwestie van broeikasgasemissies drukken.
‘Gletsjers zijn goede indicatoren van hoe het ervoor staat met het klimaat’, besluit Van Breedam. ‘We zien de gevolgen van klimaatveranderingen voor onze ogen wanneer we de toestand van gletsjers vergelijken met enkele jaren geleden. Ze drukken ons met onze neus op de feiten.’
