Kinderen die zich inleven in een fictieve wereld kunnen geïnspireerd geraken om een verschil te maken in de echte wereld.
De klimaatveranderingen brengen extreme weersomstandigheden met zich mee. Zo krijgen we steeds vaker te maken met hittegolven, overstromingen, orkanen en bosbranden. Zowel op het land als in de zee stijgen de temperaturen. Ook de zeespiegel blijft stijgen, terwijl steeds meer ijs en sneeuw wegsmelt door de uitstoot van broeikasgassen. Jammer genoeg dragen kinderen en jonge mensen de gevolgen van de klimaatsveranderingen. Dit zal in de toekomst niet anders zijn.
Dokters worden geconfronteerd met de gevolgen die de opwarming van de aarde heeft op de gezondheid van kinderen. Ze zijn bezorgd dat dit de vooruitgang die de afgelopen 25 jaar geboekt werd op vlak van kindersterfte weer ongedaan zal maken. Bovendien brengt dit ook risico’s voor de mentale gezondheid van de kinderen met zich mee. Zo zouden kinderen aan depressies en angststoornissen kunnen lijden door de natuurrampen die het gevolg zijn van klimaatveranderingen.
UNICEF bevroeg in veertien landen kinderen tussen de negen en achttien jaar oud. Uit de enquête bleek dat kinderen bezorgd zijn over de invloed van globale problemen, zoals klimaatveranderingen. Kinderen over de hele wereld voelen zich uitgesloten omdat hun stemmen niet gehoord worden en hun mening er niet toe doet.
Milieudiversiteit
Gezien de omvang van het klimaatprobleem is het verbazingwekkend hoe weinig aandacht er momenteel aan klimaatsverandering wordt besteed in kinderboeken. Dat is jammer aangezien er steeds meer kinderboeken worden verkocht. In het Verenigd Koninkrijk is het verkoopcijfer van kinderboeken in 2016 met 16 procent gestegen. Dat jaar bedroeg het totale verkoopcijfer €400.000.000. Wereldwijd stijgen de verkoopcijfers van boeken in alle leeftijdscategorieën.
Sommige prentenboeken leggen uit wat klimaatverandering is. Een goed voorbeeld hiervan is The Magic School Bus and the Climate Challenge van Joanne Cole en Bruce Degen. Voor tieners biedt jeugdliteratuur een uitgebreid gamma aan verhalen die zich afspelen in een toekomst met een dystopisch klimaat, zoals Carbon Diaries van Saci Lloyd (in het Nederlands uitgebracht onder de titel ‘Dagboek van een klotejaar’). Er zijn echter weinig fictieboeken voor kinderen tussen acht en elf jaar oud die hierop focussen.
Naar mijn mening is het gebrek aan ‘milieudiversiteit’ in kinderboeken even zorgbarend als het debat over gebrek aan culturele en sociale diversiteit. We mogen niet vergeten dat de kinderen binnenkort verantwoordelijk zullen zijn voor de bescherming van onze kwetsbare planeet. Daarom is het belangrijk om hen hierover genoeg te informeren. Want wie niet geïnformeerd is, is ook niet geëngageerd.
Verhalen leren kinderen niet enkel lezen en schrijven, maar brengen hen ook overtuigingen, standpunten en sociale normen bij. Deze zullen vervolgens de perceptie van de realiteit van de kinderen vormen. Kinderen zullen niet langer machteloos zijn, maar zullen over meer mogelijkheden beschikken. Aan de hand van verhalen, en met behulp van sympathieke personages, komen kinderen in contact met verschillende perspectieven.
Literatuur biedt kinderen de mogelijkheid om globale problemen beter te begrijpen en spoort hen aan om naar zichzelf op zoek te gaan in de wereld. Een combinatie van fictie en feiten zou kinderen verder kunnen doen kijken dan wat op het blad staat. Op deze manier zouden ze moeilijke wetenschappelijke begrippen als ‘klimaatverandering’ beter leren begrijpen.
Aardkrijgers
Kinderen die zich inleven in een fictieve wereld kunnen geïnspireerd geraken om een verschil te maken in de echte wereld. Dit is het geval voor een groep Portugese kinderen die zag hoe hun district getroffen werd door een van de ergste bosbranden die het land ooit gekend heeft. De branden, die dateren van juni 2017 en waarin meer dan zestig mensen omkwamen, werden in verband gebracht met klimaatverandering. Momenteel trachten de kinderen geld in te zamelen met behulp van crowdfunding. Omdat de staat er niet in slaagt klimaatverandering aan te pakken, willen ze dit geld gebruiken om een klacht in te dienen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Volgens de kinderen brengt de slechte aanpak van de staat hun recht op leven in gevaar.
Toen ik besloot om mijn eerste kinderboek te schrijven, was het nooit de bedoeling dat dit een ecologisch boek zou worden. Maar aangezien ik een milieuonderzoeker ben, leek dit de juiste beslissing. Het resultaat is My Dad, the Earth Warrior. Dit is een grappig verhaal over de relatie tussen een jongen, Hero, en zijn vader. Na de dood van Hero’s moeder, groeiden vader en zoon uit elkaar. Op een dag raakt de vader in een ongeluk verwikkeld, waarna hij beweert dat hij een Aardkrijger is die Moeder Aarde moet beschermen. Vervolgens komt Hero in een bizarre, gevaarlijke wereld terecht.
Klimaatverandering kan een duister apocalyptisch thema zijn om te behandelen in een verhaal. Om dit te vermijden, besloot ik om hier geen centraal onderwerp van te maken. Wel is de weersverandering een onderliggend thema in dit boek. Het personage van de Aardkrijger biedt een alternatieve kijk op onze relatie met de natuur. Aan het einde van het boek nodig ik mensen uit om ook Aardkrijgers te worden. Met mijn luchtige aanpak van dit serieuze onderwerp, hoop ik kinderen niet enkel te vermaken en te betrekken, maar ik wil hen ook aanzetten tot nadenken. Megan Herbert en Michael Mann deden dit al met The Tantrum that Saved the World, een boek dat tot stand kwam met behulp van crowdfunding.
Kinderen moeten begaan zijn met de planeet om opgewassen te zijn tegen de uitdagingen die klimaatverandering voor ons in petto heeft. Verhalen kunnen kinderen en jongvolwassenen bewuster maken en hen inspireren om de volgende generatie Aardkrijgers te worden.
Vertaling: Mauro Vanden Berghe
