Ook voorouders hiv leefden ooit in zee

Net zoals de voorouders van de landdieren ooit in zee leefden ontstonden ook retrovirussen onder water.

Tot nu dachten biologen dat retrovirussen, die hun naam ontlenen aan het feit dat ze RNA in DNA kunnen omzetten (omgekeerd aan hoe onze cellen dat doen), niet meer dan 100 miljoen jaar oud waren. Het zouden daardoor relatieve laatkomers zijn geweest in de wereld van de microbiologie, zo stond te lezen in de handboeken. Er zijn ontelbaar veel verschillende retrovirussen, waarvan hiv wellicht het bekendste en beruchtste is.

Maar die aanname was nooit op veel meer gebaseerd dan schattingen, want fossielen van virussen bestaan er natuurlijk niet. Gelukkig zijn er tegenwoordig andere manieren om de evolutionaire oorsprong van levende organismen te bepalen. Britse onderzoekers concentreerden zich op een speciale klasse van retrovirussen die binnenin het lichaam van dieren en mensen ontstaan – zogenaamde endogene retrovirussen. Die virussen laten sporen achter die, als je ze allemaal samen neemt, een soort ‘virtueel fossiel’ vormen. Dat wijst de richting van de evolutionaire oorsprong aan, zeg maar.

De onderzoekers ontdekten zo dat de eerste virussen ongeveer 450 miljoen jaar geleden moeten zijn ontstaan – honderden miljoenen jaren eerder dus dan tot nu werd gedacht. Dat betekent dat ze wellicht in zee zijn ontstaan, want een half miljard jaar geleden leefden de gewervelde dieren nog in de oceanen, retrovirussen staan erom bekend dat ze vooral in de buurt van dieren vertoeven. Sterker, ze voeren er een eeuwigdurend gevecht mee.

Wellicht hebben retrovirussen dus een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van het adaptieve immuunsysteem, denken de wetenschappers. Die extra afweer maakt ons lichaam aan wanneer het in contact komt met vreemde indringers. (sst)

Bron: Aris Katzourakis, Oxford University, VK in Nature Communications