Plantengif? Regenworm weet raad

Wormen spelen een cruciale rol in de bodemcyclus, doordat ze plantenafval verwerken. Giftige stoffen van planten deren hen niet, dankzij speciale stoffen in hun darmen, zo blijkt.

Om plantenetende dieren af te schrikken, scheiden planten speciale chemicaliën uit: de zogenoemde polyfenolen. Die verstoren de werking van de darmen bij wie ze inneemt. Maar die giftige stoffen blijven ook achter in bijvoorbeeld bladerafval. Nochtans wordt dat afval afgebroken door reducenten, kleine organismen zoals regenwormen. Toch schaden de polyfenolen de gezondheid van die wormen niet.

Bioloog Manuel Liebeke, verbonden aan het Duitse Max-Planck-Institut für Marine Mikrobiologie, nam daarom darmsappen onder de loep van wormen die zulke chemicaliën hadden binnengespeeld. Hij onderzocht de chemische samenstelling en ging na waar de polyfenolen het meest actief waren.

Zo ontdekten Liebeke en zijn collega’s een groep onbekende surfactanten of ‘oppervlakteactieve stoffen’, die ze drilodefensine noemden (in het beeld rechts weergegeven via Massaspectrometrie). Ze troffen het goedje aan bij liefst veertien soorten regenwormen, maar bij geen enkele andere soort worm. Dat wijst erop dat de stoffen een belangrijke rol spelen bij de verwerking van plantaardige koolstof.

Oppervlakteactieve stoffen schakelen onder meer de chemische eigenschappen van verbindingen uit, vergelijkbaar met de werking van afwasmiddelen. Mochten de regenwormen deze stoffen niet hebben, dan zouden ze ongetwijfeld geen plantenafval verdragen, en dus ook de bodem niet kunnen verrijken door dode planten op te eten.

De onderzoeksresultaten verschenen in Nature Communications. (adw)