Regenwater dat van straten en daken stroomt, neemt alle vuil dat erop ligt met zich mee. Het komt rechtstreeks in de rivieren terecht. Bio-ingenieur Birgit De Bock onderzoekt welke vervuiling er in dit regenwater zit en of dit een probleem is voor ons waterleven.
Ik loop op een grijze dag in een straat in de stad. Het regent pijpestelen. Ik spring over plassen en goten vol sigarettenpeuken en verloren blikjes. Ik zie hoe een olievlek zich uitspreidt over het tarmac en samen met het regenwater zachtjes richting het gootje loopt. De zwarte vlekken van gierende banden, worden schoongepoetst. Ik zie het bruine sopje in de rivier lopen en zich vermengen met het woelende water. Erg proper is het niet. Wat vinden vissen ervan?
Regenwater wordt in het beste geval gescheiden van het afvalwater opgevangen. Dit is zo bepaald in de milieuwetgeving. Het afvalwater gaat naar het zuiveringsstation. En het regenwater gaat naar de dichtstbijzijnde rivier, of in betere ontwerpen naar een infiltratiesysteem. Dit is een plaats waar het water even tijd krijgt om in de grond te dringen. Een mooi voorbeeld is een wadi, deze naam laat misschien een belletje rinkelen. De zoekterm “wat is een wadi” was in 2022 een van de meest trending vragen op Google. Een wadi is een kuil in de grond en biedt ruimte aan water. In plaats van direct weg te lopen naar de rivier of riolering, krijgt het water tijd om in de bodem te dringen. Onze bodem en de natuur snakt naar water. De droogte van de laatste zomers heeft de nood aan water duidelijk gemaakt. Het is belangrijk om zoveel mogelijk water terug in de grond te krijgen. Vandaar de grote opmars van infiltratiesystemen.
Het bruine sopje van hierboven verdwijnt in dat geval in de bodem en niet naar de rivier. Wat vinden regenwormen ervan?
Over welke vervuiling gaat het juist?
Ik neem stalen van dit water om in het labo na te gaan welke stoffen in welke concentratie te vinden zijn. Mijn onderzoek bevestigt wat ook in de literatuur staat: bandenslijtage zorgt voor microplastics, auto’s produceren olie lekken, bladeren en stof met bijhorend stikstof vallen uit de lucht.
Het is minder goed te zien wat er van daken afstroomt. Is dit regenwater even vuil als dat van straten? Een onderzoek van UGent toont aan dat ook in water van daken vervuilende stoffen aanwezig zijn. Over het algemeen is dit water wel in orde om een toilet mee door te spoelen of om een tuin mee te besproeien.
Toch is ook hier wat voorzichtigheid geboden. Zo is in het water van een dak bedekt met EPDM, rubber dat vaak bij platte daken wordt gebruikt, een verhoogde concentratie zink en pyreen teruggevonden. In het regenwater van roofing vinden we aluminium, ijzer, mangaan, nikkel en koper terug in verhoogde concentraties.
Dit zijn zware metalen, niet gezond voor ons water- en bodemleven. Ontmossers en andere herbiciden zijn ook een voorbeeld van stoffen die behoorlijk giftig zijn en die in het water van daken gevonden worden.
Is al het regenwater dan vervuild?
Het is voor ons wetenschappers een ingewikkeld werkje om in kaart te brengen waar het regenwater een gevaar is voor ons water- en bodemleven en waar niet. Het is zeker niet zo dat al het regenwater vervuild is. Het vuil stapelt zich op tijdens droge periodes en bij regen spoelt het terug af.
In het eerste regenwater zit nog veel vuil maar naarmate het langer regent is het water dat afspoelt schoner. Op de figuur kun je het duidelijk zien, het water in fles 1 is nog zuiver, een restantje van een vorige regenbui. Vanaf fles 12 begint er vuil af te spoelen en bij fles 16 is de straat bijna schoongespoeld.
De concentraties variëren sterk voor elke plaats en elke regenbui. Ik heb dus voldoende onderzoek te doen tot aan mijn pensioen.
Regenwater zuiveren
Kan dit water ook gezuiverd worden? Ja dat kan zeker, er bestaan verschillende geschikte systemen om regenwater te zuiveren. Ik onderzoek energiearme, laag technologische oplossingen. Hierbij stroomt het water door een materiaal dat de deeltjes vasthoudt waaraan de vervuiling vasthecht. Hieronder zie je twee voorbeelden, schelpen en grind.
Ik bekijk of deze systemen voldoende vervuiling uit het afstromende water verwijderen om onze natuur te beschermen.
Is het wel nodig?
Voor 2010 werd zowel regenwater als afvalwater gemengd naar het zuiveringsstation gebracht. Regenwater gaat mee door de waterzuivering dus vervuiling wordt zo verwijderd. Maar we kunnen niet al het water van een grote regenbui zuiveren, dit is te duur en niet efficiënt. De zuivering van afvalwater is bij vermenging met regenwater niet ideaal. De bacteriën die de vervuiling opeten en verwijderen hebben graag genoeg te eten. In regenwater zit maar weinig voeding voor hen. Zonder regenwater werkt de zuivering van afvalwater dus beter.
Daarom wordt bij veel regen een overloop, ook overstort genoemd, voorzien. Het afvalwater gemengd met regenwater gaat bij grote regenbuien via de overloop toch naar de rivier met vervuiling tot gevolg.
De oplossing, regenwater rechtstreeks naar de rivier brengen en het afvalwater gescheiden afvoeren naar de waterzuivering. Geen overstorten meer. Dat dachten we tenminste in 2010.
Door mijn onderzoek en dat van vele andere zien we nu dat het scheiden van regenwater en afvalwater geen mirakel oplossing is. Regenwater dat afstroomt van daken en straten is niet zo onschuldig als gedacht.
De vraag of vissen graag zwemmen in afstromend regenwater heeft geen kant en klaar antwoord. We blijven verder zoeken naar antwoorden en oplossingen. Want gelukkige vissen en gelukkige regenwormen. Daar word ik ook gelukkig van!
