Een exotische koraalvis is geslaagd in de zogenaamde spiegeltest. Maar dat betekent nog niet dat het dier ook écht zelfbewust is.
Een team van Duitse en Japanse biologen heeft ontdekt dat de poetslipvis (Labroides dimidiatus), die voorkomt bij koraalriffen in de Indische Oceaan, het merkt als hij een merkteken op zijn lange en slanke lijf heeft. ’t Is te zeggen, de vis ziet dit in een onderwaterspiegel (want het merkteken is rechtstreeks niet zichtbaar) waarna hij het probeert te verwijderen door tegen het rif aan te schuren.
De ‘spiegeltest’ wordt sinds lang beschouwd als de ultieme test voor het vaststellen van zelfbewustzijn bij dieren. Tot nog toe kennen biologen deze sublieme cognitieve vaardigheid enkel toe aan primaten (waaronder de mens) en andere zoogdieren (dolfijnen). De test bij de poetslipvis – die voldoende controles omvatte om betrouwbaar te zijn – toont echter mogelijk aan dat zelfbewustzijn niet is voorbehouden voor zoogdieren alleen. Mogelijk, want de onderzoekers achter de studie houden zelf een slag om de arm. De geslaagde test is misschien een gevolg van een nog onbekende vaardigheid die slechts een klein deel uitmaakt van het zelfbewustzijn.
Dat beaamt ook de bekende Nederlandse primatoloog Frans de Waal, die gevraagd werd om op de studie te reageren. Volgens hem is het zelfbewustzijn geen zwart-witverhaal. Hij vergelijkt het met de rokken van een ajuin, met een gelaagde structuur dus. Een ouderwetse proef zoals de spiegeltest is zeker niet voldoende om zelfbewustzijn vast te stellen.
