Ons betonnen landschap doet alle regenwater naar de rivieren afvloeien. Nemen we geen maatregelen, dan kunnen Vlaamse dorpen en steden de komende jaren nog vaker overstromen.
Het zal u misschien niet verbazen (we hebben inderdaad niet het minst regenachtige klimaat): Vlaanderen is een echte kennisregio wat water betreft. Een recente uitspraak van de voormalige ambassadeur van de Verenigde Staten in het VRT programma de Afspraak (rond minuut 11) beaamt: we hebben letterlijk eeuwen ervaring in omgaan met water. Die kennis kunnen we misschien zelfs toepassen aan de andere kant van de oceaan, suggereert ambassadeur Howard Gutman.
Daarom is het best verbazend dat Vlaanderen watergewijs toch onvoldoende voorbereid is op klimaatverandering. We lopen in de toekomst zowel een groter risico op wateroverlast als watertekort. En daar zijn we nog niet klaar voor, lezen we in een recent verschenen standpunt van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) waaraan onder andere één van ondergetekenden meewerkte.
De boodschap is niet mis te verstaan: door een gebrek aan duidelijke communicatie van de kant van wetenschappers en beleidsmakers, loopt het waterbewustzijn achterop. Wij willen hier alvast een steentje bijdragen, en even dieper ingaan op de aangekaarte problematiek, maar ook de oplossingen.
Maak een spons van Vlaanderen
We zullen meer en meer geconfronteerd worden met lange droogteperiodes én periodes van intense regen. Meer beton betekent meer directe afstroom van water wanneer het regent. Rivieren en riolen slikken dit allemaal meteen op de piekmomenten: lokale overstromingen zijn vaak het gevolg.
Een doordachte betonstop is daarom echt noodzakelijk. Als we Vlaanderen blijven verharden, dan verhogen we enkel onze kwetsbaarheid voor klimaatverandering. Het is noodzakelijk om van ons landschap terug “een spons” te maken, die het water op verschillende niveaus opvangt: “meerlagige waterveiligheid”. Dat begint thuis met regenwaterretentie. Op een lokaal niveau wordt water afgeleid naar opvang- of infiltratiezones. Helemaal stroomafwaaarts, langs de Schelde, zorgt het absoluut noodzakelijke Sigmaplan, met zijn nieuwe getijde-overstromingsgebieden, voor de opvang van extreme stormtijen. Geen overbodige luxe: klimaatverandering verhoogt de kans op hevige stormen, piekdebieten en zorgt voor een stijging van de zeespiegel.
In periodes van droogte, profiteren we dan opnieuw van de sponswerking: het opgevangen water kunnen we dan goed gebruiken. Je zou het een “smart grid” voor water kunnen noemen: we maken een slimme koppeling tussen vraag en aanbod van water.
Sluit de kringloop
Het sluiten van de waterkringloop is een tweede codewoord voor een verhoogde weerstand tegen droogtes. De technieken zijn voorhanden om vervuild water (zowel vervuiling met chemische componenten, nutriënten als organische belasting) efficiënt om te zetten in drinkbaar water. De experten wijzen in hun rapport op de noodzaak om zowel industrieën als het publiek aan te sporen in te zetten op waterhergebruik. Spijtig genoeg is het wetgevend kader hier nog niet mee, en blijft de praktijk van waterkringloopsluiting eerder anekdotisch.
Waterbewuster worden
Vlaamse beleidsmakers zijn reeds bewust bezig met onze waterkwetsbaarheid, beklemtonen de “Denkers” in het rapport. Visie 2050, de Waterbeleidsnota, de Stroomgebiedbeheerplannen: ze vormen een goede basis voor een ambitieus programma. Het algemene bewustzijn dat we wel degelijk een “klimaat-waterprobleem” hebben in Vlaanderen, waar we ons maar beter op voorbereiden, kan echter nog veel beter. En net daar rust er een grote communicatie-verantwoordelijkheid bij overheid, wetenschappers en experts. We moeten ons duidelijk realiseren dat zelfs in Vlaanderen water geen vanzelfsprekend iets is.
