Zeldzaam maar verrassend gezond

Met zo’n 480 zijn ze nog, de berggorilla’s in het Virungagebergte op de grens van Rwanda, Congo en Oeganda. Maar de dieren leven al duizenden jaren in kleine populaties en ondervinden weinig hinder van inteelt. Dat blijkt uit een analyse van hun genoom in het vakblad Science.

Een internationaal team wetenschappers analyseerde het volledige genoom van zeven berggorilla’s. Ze waren benieuwd welke impact hun kleine aantal zou hebben op hun genoom. In 1981 waren er maar zo’n 250 dieren over. Inteelt is in kleine populaties een bedreiging. Schadelijke genetische mutaties stapelen zich daardoor sneller op.

Maar de onderzoekers stelden vast dat veel van de meest schadelijke mutaties – die ervoor zorgen dat een gen zijn functie niet meer vervult – uit de populatie zijn verdwenen en net meer voorkomen in grotere gorillapopulaties. ‘Deze mutaties kunnen erg schadelijk of zelfs dodelijk zijn als het om een belangrijk gen gaat’, zegt Aylwyn Scally (University Cambridge). ‘Maar daarvoor moet je vaak drager zijn van twee defecte versies van het gen. In een kleine populatie is de kans groter dat twee dieren die drager zijn van zo’n mutatie met elkaar paren. Dat is vaak fataal voor hun nageslacht, die de genen dan niet verder kunnen doorgeven. In grotere populaties is de kans groter dat een dier met een mutatie paart met een partner met een gezonde variant van het gen, waardoor de mutatie in omloop blijft.’

Toch is het ook een nadeel om met zo weinig te zijn, want een beperkte genenpoel maakt het moeilijker om ziektes of andere veranderingen het hoofd te bieden. De berggorilla’s zijn in het bijzonder kwetsbaar voor door de mens overgebracht infecties. Maar uit de variatie in het genoom van dieren blijkt dat ze al duizenden jaren in kleine populaties van enkele honderden exemplaren leven. ‘Het genoom is als een ‘biologisch fossiel’, dat ons een beeld geeft van de populatiegrootte doorheen de tijd’, zegt hoofdonderzoeker Chris Tyler-Smith (The Welcome Trust Sanger Institute). ‘Zelfs 20.000 à 30.000 jaar geleden waren ze met niet veel meer dan duizend’.

Dat stemt de onderzoekers hoopvol: dat ze weinig talrijk zijn, hoeft niet te betekenen dat de berggorilla’s op de rand van uitsterven staan. Is er dan geen grens die toch beter niet overschreden wordt? ‘Dat is moeilijk te zeggen’, zegt Scally. ‘Overleven wordt moeilijker naarmate populaties kleiner worden. Maar de berggorilla’s hebben het ‘point of no return’ nog niet bereikt en als we hen en hun habitat blijven beschermen – weliswaar een enorme uitdaging in die regio – wacht hen wellicht een mooie toekomst.’ (ddc)