Zelfs de straalstroom zit soms vast

De straalstroom – die bij vele Vlamingen geïntroduceerd werd door wijlen weerman Armand Pien – bevindt zich op zo’n tien kilometer boven het aardoppervlak. Daar is de wrijving van de luchtlagen met de laagste atmosfeerlagen nihil, zodat er topsnelheden tot wel driehonderd kilometer per uur kunnen worden behaald. Piloten die oostwaarts vliegen – de straalstroom waait naar het oosten – maken er dankbaar gebruik van.

Maar de straalstroom volgt geen recht pad, integendeel, ze meandert en doet dit soms zo sterk dat ze op gezette tijden en bepaalde plaatsen stilvalt. Hierdoor ontstaat een fenomeen dat weerkundigen atmosferische blokkering noemen.

Dat fenomeen is nog niet bijzonder goed gekend, en klimatologen vragen zich dan ook af zo’n tijdelijke verstropte straalstroom minder, dan wel meer voorkomt in een warmer klimaat – en wat daar de effecten van zijn.

Amerikaanse meteorologen vergelijken de stilvallende straalstroom nu met een verkeersopstopping. In windmodellen ontdekten ze dat de straalstroom bij een hogere luchtdruk trager gaat bewegen – net zoals het verkeer vertraagt naarmate de snelweg verzadigd raakt. Bij een lagere luchtdruk versnelt de straalstroom dan weer.

Bij atmosferische blokkering valt de luchtverplaatsing naar het oosten tijdelijk stil. Daardoor kunnen extreme weerfenomenen zoals hittegolven en zelfs orkanen ontstaan. Zo volgde orkaan Sandy in 2012 een westwaartse route om ter hoogte van New Jersey – zéér noordelijk voor een orkaan – aan land te komen. Daarbij profiteerde Sandy van het tijdelijk stilvallen van de straalstroom.

Bron: Noboru Nakamura, University of Chicago, VS in Science