In vergelijking met andere landbouwdieren is er maar weinig bekend over de domesticatie en de verspreiding van de kip. Nieuw onderzoek laat twee routes zien waarlangs de kip zich vanuit Zuidoost-Azië over de rest van Azië en Europa verspreidde.
Er zijn vandaag meer kippen op aarde dan mensen, een feit dat laat zien hoe belangrijk de kip als landbouwdier wel is. Maar het verleden van de kip blijft duister. ‘We weten dat de domesticatie van de kip in Zuidoost-Azië plaatsvond,’ vertelt Robert Sprengler (Max Planck Instituut). ‘Maar hoe het dier zich daarna verspreidde over Eurazië is minder duidelijk. Daar zijn verschillende redenen voor. Kippenbeenderen zijn klein en broos, en blijven minder goed bewaard dan bijvoorbeeld de resten van runderen. Er zijn heel wat andere, wilde vogels met soortgelijke botten en eieren, wat identificatie bemoeilijkt. Er is ook nog niet veel koolstofdatering gebeurd op archeologische vondsten van kippen.’
Spengler is eigenlijk archeobotanist en bestudeert zaden en sporen van planten in stalen van archeologische sites. ‘In die stalen stootte ik ook vaak op hele kleine fragmenten van eierschalen. Die ben ik door de jaren heen gaan verzamelen. Tot voor kort bestond er echter geen methode om met zekerheid te weten of het om kippeneieren ging of niet. Met behulp van proteomica, een nieuwe methode om eiwitprofielen vast te stellen, konden we de eierschaalfragmenten vergelijken met die van hedendaagse kippen. Zo wisten we zeker dat het wel degelijk op kippeneieren ging.’
Doorleggen sleutel tot succes
Het onderzoek van Sprengler en zijn team richt zich niet op de domesticatie van de kip, maar op de verspreiding ervan, aldus Sprengler. ‘Het lijkt erop dat de kip zich vanuit Zuidoost-Azië verspreidde langs twee belangrijke handelsroutes uit die periode. Enerzijds de Zijderoute, die China met Europa verbond. Maar er is ook een tweede pad waarlangs de kip als landbouwdier de Middellandse Zee bereikte. De zogenoemde Wierookroute, die de kustregio’s van Zuidoost-Azië via de Rode Zee met de Mediterrane wereld linkte.’
‘Voordat kippen zoveel eieren legden, hield men ze alleen voor het vlees of als siervogel’
Hedendaagse kippen leggen het hele jaar door eieren. De voorouders van de kip echter niet. Net zoals andere vogels legden die enkele eieren in een specifieke periode van het jaar. Op een gegeven moment is de eigenschap ontstaan dat kippen ook buiten hun natuurlijke legperiode eieren produceerden. ‘Voordat de kippen zoveel eieren legden, hield men ze voor het vlees of als siervogel’, vertelt Sprengler. ‘Zo’n 2500 jaar geleden begon de kip aan een snelle opmars. Op enkele eeuwen tijd dook de kip op in delen van China, het Middellandse Zeegebied en in Groot-Brittannië. Het vermogen om gedurende lange periodes van het jaar eieren te leggen moet een sleutelrol hebben gespeeld in het plotse succes van de kip.’
Hedendaagse kippen leggen het hele jaar door eieren. De voorouders van de kip echter niet. Net zoals andere vogels legden die enkele eieren in een specifieke periode van het jaar. Op een gegeven moment is de eigenschap ontstaan dat kippen ook buiten hun natuurlijke legperiode eieren produceerden. ‘Voordat de kippen zoveel eieren legden, hield men ze voor het vlees of als siervogel’, vertelt Sprengler. ‘Zo’n 2500 jaar geleden begon de kip aan een snelle opmars. Op enkele eeuwen tijd dook de kip op in delen van China, het Middellandse Zeegebied en in Groot-Brittannië. Het vermogen om gedurende lange periodes van het jaar eieren te leggen moet een sleutelrol hebben gespeeld in het plotse succes van de kip.’
