Apen uit gemengde embryo's geboren

Voor het eerst zijn gezonde resusapen gemaakt uit gemixte embryo's. Al het weefsel in het lichaam van de aapjes zijn mengelingen van cellen afkomstig van zes verschillende genomen. Chimere aapjes kunnen een beter model voor stamcelonderzoek worden. Tot nu toe zijn daarvoor vooral chimere muizen gebruikt.

Shoukhrat Mitalipov en zijn collega's van Oregon National Primate Research Center zorgden voor de wereldprimeur. Ze namen cellen uit verschillende (tot zes verschillende) heel vroege embryo's, die nog maar vier cellen bevatten, en combineerden de cellen in nieuwe embryo's. Nadat de 'cocktail-embryo's' in draagmoederaapjes waren ingeplant, leidde dat zeven keer tot een miskraam. Toen Mitalipov het DNA onderzocht van die zeven aapjes ontdekte hij dat de genotypes van elk van de zes originele embryo's verspreid waren over hun hele lichaam. In organismen die natuurlijk verwekt worden, hebben alle cellen dezelfde genetische samenstelling. Uiteindelijk kwamen in het lab in Oregon nog drie gezonde aapjes ter wereld.

Chimere muizen worden al vaak gebruikt, om zogenoemde knock-outmuizen te maken. Dat zijn muizen die bepaalde genen missen, waardoor je onderzoek kan doen naar bepaalde defecten en ziekten.

Het onderzoek leert ons vooral veel over stamcellen, cellen die nog tot verschillende weefsels kunnen uitgroeien. Uit de studie bleek dat je alleen chimere apen kunt maken uit totipotente embryonale stamcellen. Totipotent wil zeggen dat de cellen nog alle types cellen (en later weefsels) kunnen worden. Maar dat lukte niet met embryonale stamcellen uit een later fase, die alleen nog pluripotent zijn en niet meer tot alle soorten cellen kunnen uitgroeien. Bij muizen lukt dat met pluripotente stamcellen wél.

Dus alleen uit totipotente stamcellen uit heel vroege embryo's kunnen resusaapjes, inclusief een placenta, groeien. Om een chimere mens te maken zou dat dus mogelijk ook op die manier moeten gebeuren. 'Chimere mensen op de wereld zetten is echter niet de bedoeling', zegt Mitalipov. 'Met de primaten hebben we nu een betrouwbaarder onderzoeksmodel dan de muis om te begrijpen wat stamcellen kunnen en niet kunnen. Want we moeten stamceltherapie toch ooit van lab naar het ziekenhuis brengen.'

Britse dierwelzijnsorganisaties stellen wel ethische vragen bij het genetisch wijzigen van aapjes voor onderzoek en vrezen dat de hoog-gevoelige dieren zullen lijden onder de misvormingen of zullen worden gedood als ze gewenste 'eigenschappen' voor het onderzoek niet blijken te hebben. (rvb)