Biologisch wapen ontwapend

Botuline, het meest potente gif bekend, dankt zijn dodelijke werking aan een lijfwachteiwit. Wetenschappers hebben nu een manier gevonden om die laatste te misleiden.

Botuline wordt geproduceerd door de bacterie Clostridium botulinum. Omdat de bacterie zich razendsnel vermenigvuldigt in stilstaand warm water sterven in de zomer heel wat watervogels en vissen aan de vergiftiging. De bacterie gedijt bovendien zeer goed op de kadavers die in het water blijven liggen, wat de besmettingskans nog vergroot.

Het gif dat de waterdieren treft is niet echt gevaarlijk voor de mens, maar er bestaan ook types die dat wel zijn. Besmetting bij de mens gebeurt vooral na het eten van bedorven voedsel, met misselijkheid en verlamming tot gevolg. De dodelijke dosis voor een volwassene van 75 kilo is amper 15 nanogram. Een hoeveelheid van 100 gram is voldoende om de hele wereldbevolking te doden. Het gif wordt dan ook vaak als potentieel biologisch wapen genoemd. Aan de andere kant wordt botuline ook in de medische wereld en cosmetische industrie gebruikt, bijvoorbeeld in BOTOX. Door de verlammende werking kan het gif spierspasmen tegengaan en de effecten van ouderdom verdoezelen.

Gelijktijdig met het botuline produceert de bacterie ook het eiwit NTNHA, dat lijkt op botuline maar niet giftig is. Het eiwit fungeert als lijfwacht, die het gif veilig voorbij verteringsenzymen in de maag en darmen loodst, en loslaat van zodra het via de darmwand in de bloedstroom kan worden opgenomen. Dat tijdstip voelt de lijfwacht aan door een verandering in zuurtegraad. Duitse en Amerikaanse wetenschappers denken dat het mogelijk is om de lijfwacht te misleiden met behulp van een klein molecule dat het verkeerde signaal uitstuurt, waardoor de twee al in de maag uit elkaar gaan. De verteringsenzymen daar doen dan de rest om het gif af te breken. (kv)