Een seconde meer of minder

Voor wie tijd te kort heeft is 2012 een prima jaar. Niet alleen is de maand februari een dag langer, ook 30 juni zal een seconde meer tellen dan een normale dag. Profiteer ervan, want het kan de laatste keer zijn.

De extra seconde in kwestie is de 25ste schrikkelseconde die aan het normale tijdsverloop toegevoegd wordt. De reden hiervoor is dat er, voorlopig althans nog, twee systemen bestaan om uit te vissen hoe laat het is. Een tijdschaal gebaseerd op de rotatie van de aarde, en een andere die met atoomklokken werkt. Die laatste, de internationale atomaire tijd (TAI) is exact en continue. Een dag gemeten met een atoomklok telt netjes 86.400 seconden. Maar zo stipt draait de aarde niet. Een aardse dag is ongeveer twee milliseconden langer dan een atomaire dag. Ongeveer, want de aardrotatiesnelheid varieert doorheen de tijd. Toch dient de aardrotatie nog steeds als basis voor een eigen tijdsberekening, de universele tijd (UT1). Om de twee systemen gelijk te doen lopen, is er af en toe een schrikkelseconde nodig.

Het resultaat is een nieuwe tijdschaal, de gecoördineerde wereldtijd (UTC). UTC is wereldwijd de standaard. De verschillende tijdzones zijn afgeleid van UTC. Toepassingen die zich over verschillende tijdzones uitstrekken zoals luchtvaart of weersvoorspellingen werken met UTC. Ook het Network Time Protocol (NTP), de klok van het internet zeg maar, is gekoppeld aan UTC.

Afschaffen?
Het is de International Telecommunication Union (ITU-R) die beslist over het schrikkelsecondesysteem zelf. Het is binnen deze VN-organisatie dat er al een decennium gedebatteerd wordt over het al dan niet afschaffen van de schrikkelseconde. Begin dit jaar zag het er slecht uit voor de schrikkelseconde. Op een conferentie van de ITU-R stond het afschaffen van de schrikkelseconde op de agenda. Maar bij gebrek aan consensus werd een eventuele beslissing opnieuw uitgesteld tot 2015. De Verenigde Staten willen de schrikkelseconde zien verdwijnen, terwijl Groot-Brittannië, Canada en China vasthouden aan het huidige systeem. Andere landen dringen aan op verder onderzoek over de voor- en nadelen van het huidige systeem.

Tegenstanders van de schrikkelseconde schermen graag met de technische nadelen die het systeem heeft. De extra seconden invoeren kost tijd en geld en verhoogt het risico op fouten. Heel wat toepassingen zouden baat hebben bij een continue tijdsschaal. Maar niet iedereen vindt het een goed idee om tijdsberekening los te koppelen van de astronomie. Om te beginnen de astronomen zelf, want hun observaties en apparatuur steunen op de astronomische tijd. Maar er is ook het meer filosofisch argument dat tijdsberekening doorheen de geschiedenis altijd gesteund heeft op astronomische waarnemingen. Zonder schrikkelseconden loopt het verschil op tussen de tijd op de klok en de loop van de dag. Al wordt dat verschil pas merkbaar op erg lange termijn. Ongeveer anderhalve minuut na honderd jaar, een kwartier na duizend jaar.

Het volledige artikel leest u deze maand in Eos.