Evolutie HIV in beeld gebracht tijdens infectie

Amerikaanse onderzoekers hebben de immuunreactie van een patiënt gevolgd tijdens een HIV-infectie. Ze vonden een mutatie bij het virus dat een krachtig antilichaam opwekt. De vondst kan belangrijk worden in de zoektocht naar een HIV-vaccin.

Meer dan dertig jaar na het uitbreken van de aids-epidemie is er nog altijd geen effectief vaccin. De meeste vaccins wekken een immuunreactie op maar het HIV-virus blijkt een moeilijk doelwit, omdat de antilichamen maar een beperkte speelruimte hebben, en omdat het virus heel snel muteert. Het virus wint dan meestal die wapenwedloop.

Met nieuwe technieken zijn wel zeldzame krachtige antilichamen ontdekt die een hele scala HIV-virussen kunnen neutraliseren, en een infectie kunnen onderdrukken en zelfs voorkomen. Onderzoekers van Duke University hebben nu de mutaties van zo’n breedwerkend antilichamen en van het virus HIV-1 in kaart gebracht bij één patiënt.

De wetenschappers konden drie jaar lang een Afrikaanse patiënt bestuderen, die nog maar net was geïnfecteerd, zodat ze het samenspel van virus en antilichamen konden volgen van bij de start. Nog een meevaller: de patiënt maakte meteen na infectie die specifieke krachtige antilichamen aan. Dat is maar bij één op de vijf HIV-besmettingen het geval, en vindt meestal maar plaats na twee à vier jaar. Die krachtige antilichamen vallen kwetsbare plaatsen op het virus aan die onveranderd blijven ondanks mutaties.

Door alle mutaties van het virus en van de betrokken antilichamen op de voet te volgen, zagen de onderzoekers dat het krachtig antilichaam opgewekt werd na mutaties van een eiwit op de schil van het HIV-1-virus. Die mutatie zou al detecteerbaar zijn vanaf veertien weken na de infectie. Dit onderzoek, gepubliceerd in Nature, kan in de toekomst grote hinderpalen op weg naar een effectief vaccin wegnemen. (rvb, ma)