Genoom leprabacterie nog geen haar veranderd

Wetenschappers hebben uit 1.000 jaar oude botten van leprapatiënten het genoom van de ziekmakende bacterie kunnen sequencen. De leprabacterie blijkt door de jaren heen nog maar weinig te zijn veranderd.

Lepra of melaatsheid kwam tot in de 16^de eeuw vaak voor in Europa. In sommige gebieden had naar schatting één op de dertig inwoners de ziekte. Patiënten werden uit de maatschappij geweerd en moesten bellen dragen die hun komst al van ver aankondigden. Vandaag worden nog altijd 250.000 mensen per jaar met lepra of melaatsheid gediagnosticeerd.

Wetenschappers van de Universiteit van Tübingen hebben botten van vijf leprapatiënten uit het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Denemarken kunnen identificeren. Ze stamden uit de 10^de tot de 14^de eeuw. De onderzoekers troffen onder meer in de tanden nog DNA aan van Mycobacterium leprae, de bacterie die de ziekte veroorzaakt. Het genetisch materiaal van de bacterie verdwijnt aan een trager tempo dan het DNA van menselijke cellen, mogelijk door de unieke beschermende zuren in de dikke celwanden. 

Johannes Krause en zijn team konden met een speciale techniek het volledige genoom van de oude bacterie reconstrueren en vergeleken het met dat van 11 huidige bacteriënculturen van leprapatiënten over de hele wereld. Uit de vergelijking bleek dat er amper 800 mutaties hebben plaatsgevonden in die duizend jaar tijd. Ook werd de weg duidelijker waarlangs de bacterie reisde: Noord- en Zuid-Amerikaanse varianten zijn duidelijk vanuit Europa overgevaren. De volgende stap is om de mutaties nog veel verder in de tijd na te gaan. Zo kunnen wetenschappers de genen vinden die essentieel zijn voor de bacterie, waar medicijnen zich zouden kunnen op richten.

Als de bacterie genetisch identiek bleef, moet de oorzaak van daling in aantal patiënten vanaf de 16^de eeuw bij onszelf worden gezocht: verbeterde leefomstandigheden, bijvoorbeeld, en de uitsluiting van lepralijders. De studie staat deze week in Science. (rvb)