Kan je een ei rechtzetten zonder dat het valt?
Het antwoord op deze vraag hangt op een vreemde manier af van hoe je omgaat met het onmogelijke.
In een ideale wereld is het mogelijk. In deze wereld is het ei perfect eivormig en het oppervlak perfect plat. Door de gebogen vorm van het ei steunt het maar op één punt op het oppervlak. Als je het zwaartepunt van het ei perfect boven dit ene steunpunt zet, dan zal het wonder boven wonder blijven staan. De zwaartekracht wordt gecompenseerd door de kracht van het oppervlak op het ei. De som van alle krachten op het ei is nul, het ei blijft in rust.
De dagelijkse realiteit durft nogal eens afwijken van de theoretische ideale wereld. Het blijkt in de praktijk heel moeilijk, lees onmogelijk, om het zwaartepunt van het ei perfect boven dat ene steunpunt te zetten. Een afwijking kleiner dan één atoom zal het ei doen vallen. Er kan dus van alles misgaan. Je hand kan licht beven als je het ei recht zet, het oppervlak kan trillen door een vrachtwagen die je straat nadert, de spleten in je huis zorgen voor een licht briesje en in het ei beweegt de dooier waardoor het zwaartepunt zich kan verplaatsen. Genoeg redenen voor het ei om niet te blijven staan en dat ervaren we elke dag weer opnieuw. In ons dagelijks leven lijkt het staande ei te mooi om waar te zijn, het evenwicht is instabiel.
Maar is de ervaringswereld wel een goede leermeester. Het merendeel van je tijd doe je dezelfde dingen. Hierdoor lijkt je eigen wereld sterk op hoe je hem zelf vorm geeft. Maar in de grote wereld worden er zo goed als dagelijks eieren recht gezet (zoek maar eventjes op youtube 'how to balance an egg’).
Sommigen gebruiken trucjes (zoals wat zout op het oppervlak strooien) maar er zijn er heel wat die je niet bedriegen en wel degelijk het ei, na enkele minuten proberen, recht laten staan. Het is zelfs mogelijk om een ei op een ander ei recht te zetten. Het is in elk geval een heerlijk gevoel als het je lukt. Je brengt het ei geduldig in de buurt van de juiste positie en dan is het wachten tot het, zo goed als vanzelf en meestal onverwachts, in zijn rechte positie valt. Je idee van evenwicht zal nooit meer hetzelfde zijn.
Maar waar zit onze redeneringsfout dan? Het was toch praktisch onmogelijk om een ei stabiel boven het steunpunt te houden? Wel, de standaardverklaring is dat zowel het oppervlak van het ei en het rustoppervlak oneffenheden bevatten. Hierdoor rust het ei niet op één punt maar op minstens drie verschillende punten, die wel heel dicht bij elkaar kunnen liggen. Die punten vormen een steunoppervlak die kleine afwijkingen van het zwaartepunt kan opvangen.
De wetenschap is gered maar toch voelt dit allemaal wat vreemd aan. We zijn gewoon dat imperfecties het ei doen vallen en de oneffenheden doen net het omgekeerde. Het steunoppervlak compenseert de andere imperfecties (beven, trillingen, wind, de beweging van de dooier) waardoor we toch in een wereld leven waarin je eieren in een fragiel evenwicht kan zetten. Het onmogelijke is dus wel mogelijk.
In deze blog willen we onmogelijke fenomenen verzamelen en onderzoeken. Onmogelijk fenomenen zijn radicaal in strijd met onze (geïdealiseerde) modellen van de wereld. De enige voorwaarde die we hebben is dat de onmogelijke fenomenen een zekere mate van reproduceerbaarheid in zich dragen. Zonder dat kunnen we ze niet onderzoeken. Het is niet erg dat deze reproduceerbaarheid meesterschap vereist. Niet iedereen zet zo maar 10 eieren recht, het vraagt een vaste hand en een rustige geest. Maar het bestaan van rechtstaande eieren helpt je wel om je denkbeeld te vernieuwen of te verruimen. Het is via onmogelijke fenomenen dat we onze wereld echt kunnen veranderen.
Ken jij een onmogelijk of moeilijk te verteren fenomeen? Zet het in de reacties of mail naar John.DePoorter@UGent.be
