Naar het einde

In een verhitte discussie beet Amerikaans snaartheoreticus Brian Greene een tv-presentator ooit toe dat hij niet meer dan een zak vol deeltjes was, onderworpen aan de wetten van de natuur. Greene haalt in zijn nieuwste boek de anekdote aan om zijn diepe reductionistische overtuiging te benadrukken: als we het gedrag van de fundamentele bestanddelen van het heelal volledig kennen, hebben we eindelijk een afgerond verhaal van de werkelijkheid, en dus ook van onszelf. 

Zover zijn we nog niet. Vanaf de oerknal heeft alles in het universum de neiging om af te takelen, achteruit te gaan en te verkommeren. Greene voert de lezer mee van dat allereerste begin naar het absolute einde der tijden – zoals de titel van het boek luidt.

Twee fundamentele krachten bepalen de richting van alles wat is. Entropie, zoals vastgelegd in de tweede wet van de thermodynamica, verklaart de organisatie en neiging tot wanorde in grote verzamelingen van deeltjes. Het is evenzeer van toepassing bij de geur van versgebakken brood als de totstandkoming van sterren. De tweede is natuurlijke selectie, die de evolutie aanstuurt van zowel levende als niet-levende verzamelingen molecules. Door te reproduceren en muteren passen ze zich langzamerhand beter aan hun omgeving aan.

Greenes verhaal kronkelt van het elementairste deeltje naar ons bewustzijn, van het begin van het leven naar het ontstaan van taal en creativiteit. De eerste hoofdstukken, over entropie, de big bang en de kosmologische geschiedenis, vallen samen met zijn expertise. Deze delen zijn met veel zwier geschreven, welgekomen samenvattingen en cliffhangers incluis. In de delen over de geest, het bewustzijn of de creativiteit leunt hij op het werk van andere specialisten. Daar loopt het verhaal soms iets minder vlot. 

Niettemin: dit boek is een must voor al wie antwoorden zoekt op de grote vragen – wie zijn we, waar komen we vandaan en waar gaan we naartoe? Ook al zijn we slechts een verzameling deeltjes, op weg naar…