Zo knutsel je een dino uit een kip, en ander bekroond onderzoek met een hoek af

Vannacht werden naar jaarlijkse gewoonte de Ig Nobelprijzen uitgereikt, de alternatieve Nobelprijzen voor wetenschappelijk onderzoek dat eerst doet lachen, dan pas nadenken. Dit jaar werden onder andere bekroond: een entomoloog die insectensteken beschreef als waren het Franse wijnen, scheikundigen die lieten zien hoe je een gekookt ei kunt ontkoken en Nederlandse taalwetenschappers die ontdekten dat het woordje 'Huh?' in alle talen voorkomt.

De prijs voor vreemdste scheikunde ging naar Amerikaanse en Australische onderzoekers die lieten zien hoe je een gekookt ei kunt ontkoken. Ze ontkookten in hun reageerbuizen geen compleet ei, maar lysozym, een van de ‘basisbestanddelen’ van een gekookt ei. In een eerste stap mengden de wetenschappers het eiwit met ureum om het weer vloeibaar te maken. Daarna werd het reageerbuisje razendsnel in een zogenoemd Vortex Fluid Device geschud om de verstrengelde eiwitketens op moleculair niveau te ontwarren. Met als resultaat: een ontkookt ei.

Het onderzoek klinkt heel vreemd, maar heeft - zoals zowat alle winnaars van een Ig Nobelprijs - wel degelijk een nut. Toepassingen van deze techniek liggen voor alle duidelijkheid niet in uw en mijn keuken, wel onder meer in fundamenteel kankeronderzoek waarbij eiwitketens uit bacteriën geïsoleerd en gemanipuleerd worden om als ingrediënten voor medicijnen te dienen.

Waar een bij zeker niet mag steken 

U heeft het zich misschien ook ooit afgevraagd: waar doet een bijensteek het meeste pijn? Bioloog Michael Smith (Cornell University) testte het uit op zijn eigen lichaam, en wint daarom de Ig Nobelprijs Biologie. Smiths experiment verliep steeds volgens hetzelfde stramien. Met een pincetje greep hij de vleugels van de bij, die hij vervolgens een minuut lang tegen het te onderzoeken lichaamsdeel hield. De pijn die uit de beet voortkwam, gaf hij een score tussen 1 en 10. Smith voerde zijn experiment 5 keer per dag uit, telkens tussen 9 en 10 uur 's ochtends, en dat 38 dagen op rij.  

De minst pijnlijke locaties om door een bij te worden gestoken, blijken de schedel, bovenarm en teen te zijn. Plaatsen waar je zeker niét gebeten wilt worden, zijn – weinig verrassend – de penis (over vrouwelijke geslachtsdelen is niets bekend), de lip en de neus. Die laatste krijgt als enige lichaamsdeel een score van 9 op 10. ‘Een hevige, kloppende pijn’, beschrijft Smith de steek op de neus. ‘En je gaat ervan snotteren, snuiven en kwijlen. Als ik moest kiezen tussen nog een steek in de penis of in de neus, dan kies ik voor die eerste.'

Michael Smith deelt zijn prijs met entomoloog Justin Schmidt die zijn lichaam op een soortgelijke manier aan de wetenschap schonk, maar dat voor maar liefst 78 insectensoorten. Schmidt maakte van elke insectensteek een beschrijving alsof het om een of andere Franse topwijn ging. Het woordgebruik van de 'insectensommelier' is hilarisch. Zo beschrijft hij de steek van de Dolichovespula maculata, een Noord-Amerikaanse wespensoort als 'rijk, hartelijk, lichtjes krokant. Vergelijkbaar met de pijn die je voelt als je met je hoofd tegen een draaideur bent gelopen'. Een steek van onze gele wesp voelt dan weer als 'heet en rokerig, bijna oneerbiedig. Vergelijkbaar met een brandende sigaret die op je huid wordt gedoofd'.

Universele plaswet

21 seconden. Zo lang duurt een zoogdierenplasje, van kat tot olifant, ook al is de urineblaas van die laatste ruim drieduizend keer groter. De man met de plasjes-chronometer is wetenschapper David Hu. Hij bekeek tientallen filmpjes van plassende zoogdieren en merkte dat groot en klein – maar zwaarder dan drie kilogram – ongeveer 21 seconden neemt om zijn gevoeg te doen. Dit om de eenvoudige reden dat grote dieren weliswaar een grotere blaas hebben, maar ook een grotere urineleider, waarlangs meer vocht per seconde naar buiten stroomt. David Hu won de prijs in de categorie natuurkunde.

Hoeveel zonen kan een man verwekken?

In de categorie wiskunde won een historisch onderzoek naar de 17de-eeuwse Marokkaanse keizer Moulay Ismail. Van de man wordt beweerd dat hij tegen zijn dood op 55-jarige leeftijd maar liefst 600 zonen had verwekt. Wiskundigen Elisabeth Oberzaucher en Karl Grammer rekenden uit of zo'n prestatie fysiek wel haalbaar is. Ze becijferden dat Ismail één tot twee keer per dag seks moet hebben gehad, elke dag opnieuw en dat gedurende zijn ganse vruchtbare leven. Dat lijkt toch best wat veel, is hun besluit.  

Gezondheidsvoordelen van kussen

Een internationale onderzoeksgroep kaapte de prijs weg in de categorie geneeskunde, door de vaststelling dat dokters zeer accuraat appendicitis bij een patiënt kunnen vaststellen op basis van de pijn die de patiënt voelt als hij of zij met de wagen over een snelheidsremmer rijdt. In dezelfde categorie wonnen een Europese en Japanse groep een Ig Nobelprijs voor hun studie naar de gezondheidsvoordelen van intens kussen en andere 'intieme daden'.

Bouw eens een dino uit een kip

Chileense biologen kregen een prijs voor hun opmerkelijk onderzoek naar het stappatroon van dinosauriërs. Bij gebrek aan de uitgestorven beesten, bonden ze een stok aan het achterste van een kip. De kippen wandelden door hun kunststaart - volgens de wetenschappers - op een soortgelijke manier als hun uitgestorven broertjes.

Huh?

Ook Nederland viel naar jaarlijkse gewoonte in de prijzen. De Nederlandse taalwetenschapper Mark Dingemanse en zijn collega's Francisco Torreira en Nick Enfield van het Max Planck Instituut in Nijmegen kregen de bekroning in de categorie literatuur voor hun ontdekking dat het woordje 'Huh?' in alle talen voorkomt.