Alzheimerklonters ontrafeld

Alzheimer en heel wat andere aandoeningen van verouderende hersenen worden veroorzaakt door het eiwit tau. Onder normale omstandigheden helpt dat bij het stabiliseren van de microtubuli, een deel van het celskelet waarlangs onze zenuwcellen efficiënt en snel belangrijke stoffen transporteren.

Wordt er echter teveel tau geproduceerd, of maakt het eiwit zich los van de microtubuli, dan kan het gaan klonteren. Vermoedelijk zorgt dat voor blokkeringen in ons brein, al is nog niet duidelijk hoe de zogenaamde ‘plaques’ Alzheimer veroorzaken. We weten zelfs nog niet goed hoe ze eruit zien.

Tot nu: met een vrij nieuwe techniek waarbij de structuur van eiwitten achterhaald kan worden door ze sterk te koelen in plaats van ze te laten uitkristalliseren, creëerden onderzoekers een scherp beeld van het centrale stuk van de schadelijke tau-slierten uit het brein van een patiënt. Dat bleek verbazend complex, rapporteren ze in Nature.

Een dergelijke complexiteit verwacht je eerder bij een structuur die in ons lichaam een belangrijke rol vervult, dan bij ongewenste opeenhopingen die ons ziek maken, schrijven twee collega’s in een begeleidend commentaarstuk. Voordeel is dat de complexiteit mogelijk kan helpen bij de diagnose.

De onderzoekers ontdekten ook hoe het komt dat de plaques nauwelijks water doorlaten, waardoor ze erg stabiel zijn en de cel er niet in slaagt hen te verwijderen: ze hebben namelijk een soort ‘sterische rits’, twee onderdelen die zo dicht tegen elkaar aanschurken dat er geen water tussen kan.