Betrap en bedrieg je bewustzijn

Bewustzijnsonderzoek is erg interessant, maar het gaat ons voorstellingsvermogen al snel te boven. Enkele suggesties voor uw eigen proefondervindelijke huis-, tuin- en computerzoektocht.

Visueel maskeren

Vraagt u zich af hoe 'visueel maskeren' in zijn werk gaat, dan vindt u hier een voorbeeld: www.u.arizona.edu/~kforster/priming/masked_priming_demo.htm. Klikt u op 'Display #1', dan krijgt u na het masker '######' twee woorden te zien, één in kleine letters en vervolgens één in hoofdletters. Omdat het tweede woord zo snel op het eerste volgt, is het eerste erg moeilijk te zien. In 'Display #2' krijgt u wat meer tijd, en dan ziet u het vermoedelijk wel.

Binoculaire rivaliteit

‘Je kunt de strijd tussen de informatie van beide ogen zelf ervaren door met één oog door een keukenrolletje te kijken terwijl je ook je andere oog openhoudt’, vertelt psycholoog Jan Brascamp. ‘Wanneer je dan je vinger tegen de opening van het rolletje houdt, kun je je vinger enkel zien met het oog dat door het rolletje kijkt. Als je daar een tijdje je aandacht op richt, kan het zijn dat je vinger plots doorzichtig lijkt of verdwijnt. Dat is binoculaire rivaliteit: de totaal verschillende beelden van beide ogen wedijveren om onze aandacht.’

Bistabiele perceptie

‘In zekere zin is binoculaire rivaliteit een vorm van bistabiele perceptie’, aldus Brascamp, ‘een fenomeen waarbij je beeld van de buitenwereld schommelt tussen twee mogelijkheden omdat de input geen uitsluitsel geeft. Op internet staan prachtige voorbeelden, zoals de 'Necker cubes', de 'face vase illusion' en de recent populaire 'spinning dancer illusion'. Eén van mijn favorieten is de 'dragon illusion (http://www.grand-illusions.com/opticalillusions/dragon_illusion). De pagina linkt naar een filmpje waarin de twee perceptuele interpretaties heel evident zijn in mijn ervaring, en de pagina linkt ook naar een soort bouwplaat waarmee je dit object zelf kunt knippen en plakken.’

Attentional blink

Als u de eerste twee beelden even negeert (de uitleg die daar wordt gegeven over 'attentional blink' klopt namelijk niet – het is onze aandacht die wegknippert, met de ogen heeft dit niets te maken – en ook de verklaring die gegeven wordt is waarschijnlijk niet correct) geeft het volgende filmpje een goede indruk van het 'attentional blink'-fenomeen. Als u zich inspant om de 'R' te vinden, gaat de 'C' vermoedelijk aan u voorbij.

Veranderingsblindheid

Zeker als we met onze aandacht elders zijn hebben we lang niet alles in onze omgeving in de gaten. In het filmpje hieronder kan u zelf ondervinden hoe blind u bent voor veranderingen, om u in het tweede filmpje vervolgens nog te verbazen over de veranderingsblindheid van de mensen.