Een nieuwe studie monitort een jaar lang het verband tussen coronabesmettingen en psychiatrische opnames.
De studie ging vorige week van start en is een samenwerking tussen het Universitair Psychiatrisch Centrum in Duffel en de Universiteit Antwerpen.
De onderzoekers verwachten dat het verband veel groter zal zijn bij patiënten met ernstige psychiatrische stoornissen. ‘De link tussen virale en bacteriële infecties en ernstige psychiatrische aandoeningen is al eeuwen bekend’, zegt Manuel Morrens, psychiater in het Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel en hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen. ‘De pest, de Spaanse griep en de recentere SARS-epidemie zijn daar voorbeelden van. Ook toen al observeerden artsen meer ernstige psychiatrische aandoeningen, zoals psychose, majeure depressie, suïcidaliteit en manie.’ Deze observaties mogen we volgens hoogleraar in de psychiatrie Jim Van Os echter niet verwarren met een verhoogde incidentie (het aantal nieuwe gevallen van een aandoening in de populatie): ‘In tijden van de Pest en de Spaanse griep bestond er nog geen incidentie-onderzoek. Ook bij de SARS-epidemie werd er geen duidelijke toename in de incidentie van psychotische stoornissen waargenomen, al werd daar wel over gespeculeerd. De incidentie van een syndroom is dan ook heel moeilijk vast te stellen, omdat er geen goede registers zijn en iedereen diagnoses anders stelt.’
‘De link tussen infecties en ernstige psychiatrische aandoeningen is al eeuwen bekend’
De gevolgen van de coronacrisis laten zich wel opmerken in de gesloten afdeling van het psychiatrisch ziekenhuis in Duffel. ‘Patiënten die vandaag binnenkomen hebben te maken met veel intensere en zwaardere psychotische beelden. We zien ook meer mengbeelden van psychosen met depressie. De hoofdpsychiater op die afdeling heeft in zijn hele carrière nog nooit zo’n toestroom van ernstige beelden gezien.’ Het gaat hier natuurlijk over één centrum. Algemene cijfers van Vlaanderen of Nederland zijn er niet, maar op basis van vorig onderzoek met andere coronavirussen verwachten Morrens en zijn collega’s een stijging te zien van in zelfmoordneigingen, en een verdubbeling van het in het risico op psychose.
Hoe dat juist komt? Volgens Morrens zijn er meerdere factoren die het verband kunnen verklaren tussen virussen en psychiatrische aandoeningen. Het immuunsysteem ligt hierbij aan de basis. ‘Een virale infectie activeert het immuunsysteem. Patiënten met een psychotische stoornis zijn daar vaak overgevoelig voor, waardoor het systeem overreageert.’ Toch is het volgens Van Os moeilijk om het verband tussen schizofrenie en het immuunsysteem na te gaan, omdat onderzoekers telkens andere immuunparameters bestuderen.
De onderzoekers verwachten een stijging in psychosen en zelfmoordneigingen
De onderzoekers vermoeden dat wanneer je besmet bent (geweest) met het coronavirus en het immuunsysteem dus al geactiveerd werd, je een verhoogd risico hebt op een psychose. Tijdens de SARS-epidemie in 2008 zagen ze dat ook: ‘toen hadden patiënten die besmet waren zelfs dubbel zoveel risico om een psychose door te maken op het ontwikkelen van een psychiatrische aandoening. Bij de Spaanse griep zag psychiater Karl Menninger dat twee derde van de psychotische toestandsbeelden van voorbijgaande aard was, en dus wel degelijk gelinkt kon worden aan het virus.’
Daarnaast zorgt stress voor een verhoging van psychotische episodes: ‘Bij mensen met onderliggende kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van psychoses kan de stress door het coronavirus een aanleiding zijn voor een psychotische opstoot. Mediaberichtgeving, angst voor het virus en sociale isolatie: het kunnen allemaal triggers zijn.’
‘Patiënten die vandaag binnenkomen op onze afdeling hebben te maken met veel intensere en zwaardere psychotische beelden’
Ook de structuur en de zorg voor psychotische patiënten valt weg door de lockdownmaatregelen. ‘Om een psychose onder controle te krijgen moeten mensen regelmatig op gesprek komen en hun medicatie nemen. Veel psychotische patiënten zijn stabiel omdat ze elke dag een structuur aangeboden krijgen via daghospitalisatie. Doordat deze structuur wegvalt, zien we dat ze sneller hervallen.’
