Een man met fenomenale geheugenprestaties en een gigantische encyclopedische, historische en muzikale kennis. Op hem is de film Rain Man geïnspireerd.
Als baby valt Kim Peek al op. Zijn hoofd is erg groot, hij heeft een uitstulping van de hersenen (encefalocele), beweegt zijn ogen los van elkaar en reageert niet op typische prikkels. Zijn ouders krijgen de raad om hem in een instelling te laten opnemen omdat hij achterlijk zou zijn. Daar hebben ze echter geen oren naar. Ze richten al hun aandacht op Kim, lezen hem uren voor en wijzen hem woorden aan met zijn vingertje. Wanneer Kim als driejarige aan zijn vader vraagt wat ‘confidentieel’ betekent, antwoordt die schertsend dat hij dat maar in het woordenboek moet opzoeken. Prompt leest de kleine Kim de bewuste passage voor aan zijn stomverbaasde vader.
Kim wordt een fervent lezer en blijkt zonder enige moeite alle informatie woord voor woord te onthouden. Als hij zes is, kent hij de volledige thuisencyclopedie uit het hoofd. Zijn ouders geven hem thuisonderwijs en op zijn veertiende heeft hij zich door alle leerstof van de middelbare school gewerkt. Kim brengt uren door in de bibliotheek, leest aan een razendsnel tempo, blijft zijn kennis bijspijkeren en krijgt de bijnaam Kimputer omwille van zijn opmerkelijke geheugen. Hij ontwikkelt een grote interesse in klassieke muziek, leert piano spelen en kan eindeloos veel muziekstukken neuriën of zingen. De jongeman is heel verlegen en kan zichzelf niet wassen, aankleden of scheren. Op veel punten is zijn motorische coördinatie barslecht.
In 1984 ontmoet scenarioschrijver Barry Morrow hem toevallig. Ze praten een paar uur en het idee voor een film ontstaat. Acteur Dustin Hoffman ontmoet Kim Peek verschillende keren. Rain Man komt uit in 1988. De film gaat over een autistische man. Vreemd eigenlijk, want Peek had geen autisme, maar een hersenafwijking en een zeldzame genetische aandoening. Hoffman krijgt een Oscar voor zijn vertolking en bedankt Peek uitdrukkelijk bij de uitreiking. Door de film treedt Kim, samen met zijn vader, vaker in de openbaarheid. Mede daardoor ontwikkelt hij betere sociale vaardigheden.
Wie bestudeerde deze case?
Meerdere specialisten onderzoeken of volgen Kim Peek. Onder hen psychiater Daniel Christensen (University of Utah) en Darold A. Treffert (University of Wisconsin), later zelfs de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.
Uit een MRI-scan blijkt dat Kim Peek geen hersenbalk (corpus callosum) heeft. Het is alsof zijn twee hersenhelften tot één solide brein samengesmolten zijn. Er is ook een afwijking aan het cerebellum (de kleine hersenen), wat wellicht zijn motorische moeilijkheden verklaart. Opvallend zijn verder structurele afwijkingen in de linker hersenhelft.
Wat leerde de wetenschap?
Kim Peek was een megasavant, een variant van het zeldzame savantsyndroom. Dat gaat overigens niet zo vaak samen met autisme of mentale achterstand als soms wordt gedacht. Peek had op een vijftiental domeinen speciale vaardigheden.
Waaraan dankte hij zijn onwaarschijnlijke geheugen? Daarover bestaan verschillende theorieën. Misschien had hij een verhoogde perceptie of kon hij buitengewoon goed focussen op details. Maar het zou ook kunnen liggen aan de schade aan zijn linkerhersenhelft. Normaal is die kant dominant en onderdrukt bepaalde functies van de rechterhersenhelft, wellicht om de globale werking van het brein in het normale leven in goede banen te leiden. Bij Kim Peek was die remming er niet. Kreeg zijn rechterhersenhelft daardoor vrij spel? Had hij daardoor makkelijk toegang tot de opslagcapaciteit van zijn brein? En vooral: zit dit potentieel in ons allemaal verscholen en kan de remming misschien tijdelijk opgeheven worden via breinstimulatie?
