‘Ik ben een last’, ‘Mensen willen me niet’. Al op zesjarige leeftijd kunnen zulke gedachten zich in het hoofd van een kind nestelen. Die gedachten veranderen is ontzettend lastig. ‘Achter opstandig gedrag kunnen depressieve gevoelens schuilgaan’, zegt psycholoog Caroline Braet.
Kinderen begrijpen pas dat de dood onherroepelijk is als ze dertien zijn, en dus kunnen ze niet depressief of suïcidaal zijn. Dat was tot de ja ren 1990 het gangbare idee onder psychologen. Inmiddels weten we dat je met zorgvuldig psychiatrisch onderzoek zelfs bij baby’s een depressie kunt vaststellen.
Caroline Braet was een van de pioniers van de klinische psychologie voor kinderen. Ze ontwikkelde meetinstrumenten om cognitieve kwetsbaarheden voor depressies bij kinderen in kaart te brengen, en ontdekte dat een op de vier kinderen met obesitas depressieve klachten heeft. Ook maakte ze zich sterk voor een betere behandeling. 'Momenteel ontwikkelen we een trainingsapp voor emotieregulering, waarmee we in deze moeilijke tijd grote groepen jongeren kunnen bereiken. De app kan hen helpen om negatieve gevoelens achter zich te laten.'
Caroline Braet
Caroline Braet (1961) is hoogleraar bij de vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie van de Universiteit Gent en staat aan het hoofd van het Universitair Psychologisch Centrum Kind en Adolescent. Ze promoveerde in 1993 op een onderzoek naar de psychologische aspecten van obesitas bij kinderen. Recent verscheen onder haar redactie een aantal standaardwerken voor de klinische praktijk. Voor haar boeken over emotieregulatie uit 2019 ontving Braet de MASLOW Award voor de meest verdienstelijke prestatie op het gebied van psychotherapie. Van Emotieregulatie-training bij Kinderen en Adolescentenbestaat een versie voor professionals en een werkboek voor jongeren.
Hoe weet je of een kind of jongere depressief is?
'Het belangrijkste criterium voor een depressie is bij kinderen hetzelfde als bij volwassenen: twee weken futloosheid en geen zin hebben in het leven. Toch is een depressie bij kinderen moeilijk te herkennen, want zij zijn vaak vooral prikkelbaar en soms zelfs agressief. Zo vertelden de ouders van een van mijn patiënten: ‘Ze luistert niet, ze zit altijd op haar kamer en ze blijft maar eten. Geen wonder dat ze zo dik is.’ Ik stelde voor na te gaan of er sprake was van een depressie. Toen ging er voor die ouders een andere wereld open. Het is heel belangrijk om bij onaangepast of moeilijk gedrag altijd de vraag te stellen waar dat vandaan komt. Achter opstandig gedrag kunnen depressieve gevoelens schuilgaan. Je kunt beter te snel naar een professional stappen dan een kind straffen dat eigenlijk depressief is.'
Zijn er door de coronapandemie meer depressies bij jongeren dan voordien?
'In ons eigen panelonderzoek zien we inderdaad een toename, al was dat onderzoek niet bedoeld om depressieve klachten gerelateerd aan corona in kaart te brengen. Van 2014 tot 2020 hebben we alle jongeren tussen 14 en 20 jaar oud onderzocht in de Oost-Vlaamse stad Deinze. Bij de laatste meting was de groep met (sub)klinische klachten gegroeid van zestien naar dertig procent. We willen heel graag dit jaar een extra meting doen. We verwachten spontaan herstel bij een deel van die dertig procent. Maar bij een kwetsbare groep van acht procent verwachten we dat de klachten onverminderd hoog zullen zijn. Dat is tenminste het beeld dat naar voren komt uit vergelijkbaar Amerikaans onderzoek, waarbij jongeren worden gevolgd na grote natuurrampen zoals orkaan Katrina (die in 2005 grote delen van New Orleans verwoestte, red.).'
Wat kun je als ouder doen als je kind worstelt met depressieve gevoelens?
'Luister goed naar wat je kind bezighoudt, zeker in deze tijden, en doe aan emotiecoaching. Dat is een vaardigheid die uit vier stappen bestaat: de emotie herkennen bij je kind, ze labelen, valideren en zoeken naar een oplossing. Vaak vergeten ouders de derde stap in het proces, het valideren van het gevoel. Ze gaan te snel over naar de oplossing. ‘Je voelt je verdrietig? Kom, we gaan samen een spelletje spelen of een film kijken.’ Het is belangrijk om eerst te erkennen dat het logisch en normaal is voor je kind om zich zo te voelen, dat diens gevoel klopt bij de situatie. Daarnaast kunnen ouders hun kinderen helpen door zelf in lastige situaties het goede voorbeeld te geven, en door te zorgen voor een fijn en veilig gezinsklimaat. Voor ouders die dat van nature niet doen, zijn er nauwelijks cursus sen over emotionele begeleiding. Daar is nood aan.'
'Heeft je kind depressieve gevoelens, dan kan een online programma met oefeningen zoals ‘Pak aan’ en informatie volstaan. Maar als de depressieve gevoelens van je kind ernstig zijn, dan heb je een professional nodig die uitlegt wat er moet gebeuren. Veel ouders verliezen de moed en haken af, en dat is precies wat de jongere zelf opmerkt: ‘Zelfs mijn ouders willen mij niet meer’.'
Het volledige artikel lees je in Psyche&Brein, te bestellen in de online tijdschriftenwinkel.
