Dit is God in uw brein

Religieuze en spirituele ervaringen hebben eenzelfde effect op het brein als liefde, seks, gokken, drugs en muziek. Dat concluderen Amerikaanse wetenschappers in het vakblad Social Neuroscience.

De onderzoekers bestudeerden het brein van 19 Mormonen in een fMRI-scanner, die op basis van de doorbloeding de activiteit in verschillende delen van het brein meet. Ze kregen citaten te horen van religieuze leiders en uit het voor hen heilige Boek van Mormon, ze mochten in het boek lezen en kregen video’s van kerkdiensten en bijbelscènes te zien. Dat alles met de bedoeling hen in een staat te brengen waarin ze ‘de Heilige Geest voelden'.

De wetenschappers noteerden hoe de proefpersonen zich voelden. Bijna allemaal vermeldden ze gevoelens die typisch zijn tijdens een intense kerkdienst, zoals een vredig en warm gevoel. Verschillende proefpersonen werden tijdens het de experimenten tot tranen bewogen.

Sterke spirituele gevoelens gaan gepaard met activiteit in de nucleus accumbens, een breinregio die betrokken is bij het ervaren van beloning

Tijdens één experiment drukten ze op een knop als hun spirituele gevoelens een hoogtepunt bereikten. Die sterke spirituele gevoelens bleken gepaard te gaan met activiteit in de nucleus accumbens, een breinregio die betrokken is bij het ervaren van beloning. De activiteit was het hoogst 1 à 3 seconden voor de gelovigen op de knop drukten.

Verder registreerden de onderzoekers verhoogde activiteit in de mediale prefrontale cortex, die betrokken is bij het maken van afwegingen en het vellen van morele oordelen. Ook hersengebieden betrokken bij concentratie werden actief.

De gebieden in het brein die actief worden als streng gelovigen citaten van religieuze leiders te horen krijgen.

‘Geen religienetwerk’

Psycholoog Michiel van Elk (Universiteit van Amsterdam), auteur van Het religieuze brein, merkt op dat eerder al is aangetoond dat religieuze ervaringen het beloningscentrum en de mediale prefrontale cortex activeren. ‘Alleen blijkt dat hier erg makkelijk te gaan. Het is de vraag hoe specifiek die ervaringen en hersenactiviteit zijn. Bij het ‘kippenvelgevoel’ tijdens het beluisteren van muziek wordt het beloningssysteem ook actief. Dat roept de vraag op in hoeverre religieuze ervaringen uniek zijn. Of heeft iedereen dit soort ervaringen, maar interpreteren we ze anders?’

Volgens neuroloog Dirk De Ridder, verbonden aan de Nieuw-Zeelandse universiteit van Otago, toont het experiment aan dat er niet zoiets bestaat als een ‘speciaal religienetwerk’. ‘Hersennetwerken die bij algemene hersenfuncties betrokken zijn, zijn ook bij een religieuze ervaring betrokken. De Mormonen gaan onder invloed van religieuze stimuli over van niet-religieus naar religieus gedrag - ‘de Heilige Geest voelen’ – zonder dat dat gepaard gaat met een specifieke religieuze activiteit in het brein.’ (ddc)