Waarschijnlijk heeft ons brein een soort van realiteitsdrempel voor visuele informatie, menen wetenschappers. Hoe werkt die drempel?
“Stap maar in de lift”, zegt de man. Ik druk op het bovenste knopje – dertigste verdieping – en zoef razendsnel naar boven. Als de deuren openschuiven, sta ik op het dak van een wolkenkrabber. “Ja, ga maar naar buiten”, moedigt de man me aan. “Loop naar voren. Zie je daar die uitstekende richel? Loop daar maar naartoe, en ga aan de rand staan.” Aarzelend schuifel ik voetje voor voetje naar de rand van het dak. Als ik om me heen kijk, zie ik een miljoenenstad, met honderden andere kantoor- en woontorens. Als ik op het randje sta, kan ik het niet laten naar beneden te gluren. Een duizelingwekkende afgrond, helemaal beneden ontwaar ik de straat, met auto’s zo klein als luciferdoosjes. “Zet nu nog twee laatste stappen naar voren, als je durft.” De adrenaline giert door mijn lijf. Met twee voeten stap ik in het ijle …
Duizelig en wankelend trek ik de 3D-bril van m’n hoofd. Mijn gezelschap verkneukelt zich om mijn bijna-val. Want ik ben niet écht honderden meters naar beneden gevallen. Ik bevond me in een virtuele wereld. Ook al wist ik dat die niet echt was, toch reageerde mijn lichaam alsof dat misschien wel zo was. Het twijfelde tussen fantasie en realiteit, en wilde het principe better safe than sorry opdringen. Wat ik negeerde, omdat ik voor de volle ervaring wilde gaan.
3D-brillen laten ons bewegen in een fantasiewereld, deepfakes leiden ons steeds beter om de tuin
Wat ik enkele jaren geleden op een technologiefestival beleefde, ondergaat ons brein eigenlijk de hele tijd. Het moet voortdurend een onderscheid maken tussen echt en niet echt, tussen reëel en ingebeeld. Waarschijnlijk heeft ons brein een soort van realiteitsdrempel voor visuele informatie, menen wetenschappers. De visuele signalen die boven die drempel uit raken, interpreteren we als echt; de zwakkere signalen zijn fantasie.
Dat mechanisme wordt steeds meer uitgedaagd. Games worden realistischer, 3D-brillen laten ons bewegen in een fantasiewereld, deepfakes leiden ons steeds beter om de tuin. Bij sommige mensen is de drempel sowieso al wankel. Wie vatbaar is voor hallucinaties of paranoïde gedachten, leeft in een ingebeelde, beangstigende wereld.
Echt of niet echt? Daarover hebben we het in de nieuwe editie van Eos Psyche&Brein. Gelukkig kan een levendige fantasie je ook veel plezier geven. Denk maar aan de imaginaire vriendjes van veel kinderen. Die zijn niet problematisch, integendeel. Onderzoek wijst uit dat ze kinderen helpen in hun emotionele ontwikkeling.
Intussen heeft mijn man - die wat hoogtevrees heeft - de 3D-bril opgezet. Benieuwd hoe hij het ervan afbrengt daarboven …
