In Nederland kunnen psychiatrische patiënten vanaf dit jaar niet alleen in ggz-instellingen verplicht worden tot opname of andere zorg, maar ook thuis. Wat zijn de voor- en nadelen van gedwongen thuisbehandelingen?
Vanaf 1 januari 2020 is in Nederland de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) van kracht. Ze stelt onder andere dat verplichte zorg niet alleen meer in zorginstellingen plaats mag vinden, maar ook daarbuiten. Zo kan een patiënt in zijn eigen huis verplicht worden om bepaalde medicijnen te nemen, verplicht onder toezicht van behandelaren komen te staan of verplicht een bloedonderzoek ondergaan. Wel alleen als de patiënt een gevaar vormt voor zichzelf of zijn of haar omgeving.
Gedwongen ziekenhuisopnames zijn mogelijk traumatisch
Nederlandse wetenschappers en artsen, onder andere verbonden aan het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, bevroegen veertig psychiaters en verpleegkundigen over de nieuwe wet en publiceerden hun bevindingen in BMC Psychiatry. Ze concluderen dat de meeste hulpverleners positief staan tegenover de nieuwe wetgeving. De belangrijkste voordelen: een opname in het ziekenhuis wordt zo vermeden, de behandeling kan eerder van start gaan en de behandeling is thuis minder beperkend en belastend voor de patiënt dan de behandeling in een zorginstelling. Gedwongen opnames in het ziekenhuis of in andere zorginstellingen kunnen namelijk traumatisch zijn voor de patiënt.
Niet meer veilig thuis
De geïnterviewde zorgverleners plaatsen nog wel een aantal kanttekeningen bij de nieuwe wet. Zo zou de verplichte thuisbehandeling de sociale contacten van de patiënt belasten. Zij krijgen immers een grotere rol in de zorg. Verder is het mogelijk dat patiënten zich thuis niet meer veilig voelen en dat er niet genoeg personeel is om alle patiënten goed te kunnen helpen. Een mobiel team van zorgprofessionals moet namelijk steeds beschikbaar zijn.
Ook in België?
In België stelden een aantal psychiaters en juristen aan de regering voor om een soortgelijke wet te introduceren. ‘Omdat België al enige tijd zonder regering zit, zal een heuse wetswijziging nog op zich laten wachten, zegt Psychiater Kirsten Catthoor (Universiteit Antwerpen). ‘Maar ook in dat voorstel was aandacht voor verplichte zorg in de thuissituatie.’ Volgens Catthoor heeft een verplichte thuisopname zeker voordelen ten opzichte van een gedwongen opname in een kliniek. ‘Verplichte opnames in psychiatrische instellingen kunnen veel stress veroorzaken’, meent ze. ‘Denk aan iemand die autisme heeft en kampt met een psychose. De patiënt voelt zich waarschijnlijk juist veilig in zijn eigen huis. Als je hem of haar daar weghaalt zal dat voor extra stress zorgen.’ Catthoor is positief over de wetswijziging, mits er voldoende hulpverleners beschikbaar zijn. Nu is dat volgens haar nog niet het geval.
