60-plussers zonder kinderen blijken niet eenzamer te zijn dan 60-plussers met kinderen. De reden voor kinderloosheid bepaalt wel hoe iemand eenzaamheid ervaart.
'Zeg, wanneer breng je eens een lief mee?' Misschien is het ook voor jou een herkenbare en steeds terugkerende vraag op familiefeesten. Of in hetzelfde genre: 'Aha, een lief, wanneer gaan jullie trouwen?' en 'En, nog geen kindjes?'. Wat als het antwoord op die laatste vraag gedurende je hele leven 'nee' blijft? Wat als je één van die voor de hand liggende stappen in het leven niet zet, om welke reden dan ook? Ben je dan echt gedoemd om eenzaam oud te worden als je geen kinderen hebt?
Vele soorten eenzaamheid, één consensus: geen verschil
Kinderen zorgen voor gezelschap, nemen zorgtaken op zich, en als ze op hun beurt dan nog eens zelf kinderen krijgen, dan krijgt het leven van de gemiddelde 60-plusser pas écht zin, zo wordt beweerd. Het hebben van kinderen is volgens velen de ideale buffer tegen eenzaamheid in het latere leven. Of het nu gaat over sociale eenzaamheid (het gemis aan een bredere kring aan sociale contacten), emotionele eenzaamheid (het gemis van een intieme connectie met iemand) of existentiële eenzaamheid (een gebrek aan zingeving): over mensen zonder kinderen wordt soms gezegd dat ze op de drie types eenzaamheid wel eens een hoger risico lopen. Of niet?
"Kinderloosheid" wordt vandaag vaak nog gezien als een label: je hebt geen kinderen, punt. Maar achter het woord "kinderloos" zit zo veel meer
Samen met collega-onderzoekers en masterstudenten Agogische Wetenschappen aan de VUB nam ik 543 enquêtes af bij ouderen tussen 60 en 98 jaar in Vlaanderen. Daaruit blijkt dat er tussen ouderen met en ouderen zonder kinderen geen verschil is in de eenzaamheid die zij ervaren. Meer nog, zelfs voor die drie types apart is de eenzaamheid niet hoger bij mensen die geen kinderen hebben. Bovendien is dit ook niet anders voor mannen en vrouwen: het maakt niet uit of je een man of een vrouw bent, als je geen kinderen hebt, dan zal je later niet per se eenzamer zijn dan je leeftijdsgenoten met kinderen.
Reden voor kinderloosheid wel bepalend
"Kinderloosheid" wordt vandaag vaak nog gezien als een label: je hebt geen kinderen, punt. Maar achter het woord "kinderloos" zit zo veel meer. Waarom kreeg iemand geen kinderen? Koos iemand voor een kinderloos leven omwille van carrière-mogelijkheden? Of staken gezondheidsproblemen een stokje voor een allesoverheersende kinderwens? Ook hier waren we in ons onderzoek benieuwd naar: welke rol spelen redenen voor kinderloosheid in heel dat eenzaamheidsverhaal? Is er een verschil in eenzaamheidsgevoelens naargelang de reden die mensen voor hun kinderloosheid geven?
En jawel, hier komen wel wat verschillen naar boven. 60-plussers zonder kinderen die hun kinderloosheid toeschrijven aan bepaalde levensloopgebeurtenissen, zoals gebeurtenissen in de kindertijd of doorheen het leven die een impact nalieten, zullen sociaal eenzamer zijn: zij zullen sneller een bredere kring aan sociale contacten missen in vergelijking met hun kinderloze leeftijdsgenoten die dit niet als reden aanhalen. Als gezondheidsproblemen (bij zichzelf of bij de partner) de reden zijn voor iemands kinderloosheid, dan ligt de emotionele eenzaamheid, dus het gemis van een intiem contact met iemand, hoger. En tot slot is er "de partner" als reden: mensen die hun kinderloosheid wijten aan hun partner (die zelf geen kinderen wilde, die te oud werd, die afwezig was door het werk, etc.), ervaren een hogere emotionele eenzaamheid én een hogere existentiële eenzaamheid. Zij missen dus vaker een intieme connectie met iemand en ondervinden een groter gebrek aan zingeving.
De terugkerende gedachtegang op familiefeesten dat kinderloos blijven het leven eenzamer zal maken, blijkt dus toch niet helemaal te kloppen. Het is net de hele context die bij iemands kinderloosheid komt kijken, die zal bepalen of iemand wel of net niet eenzamer is.
