Het is belangrijk om de stilte rondom grensoverschrijdend gedrag tegen vrouwen te doorbreken. Maar zou het niet logischer zijn om niet enkel te focussen op het “afleren” van fout gedrag maar kinderen meteen het juiste gedrag aan te leren? Doctoraal onderzoeker Margaux Verschueren (KU Leuven) geeft vijf tips voor de opvoeding van je zoon en dochter.
De voorbije maanden wordt er in de media meer en meer gesproken over de dagelijkse negatieve ervaringen van vrouwen, zowel in het openbaar als in de werk- en privésfeer. Verschillende initiatieven willen de stilte doorbreken en hopen dat er kritischer kan worden gekeken naar gedrag dat vaak als onschuldig of goedbedoeld omschreven wordt.
De dialoog lijkt dus zeker geopend en er lijkt een verandering te ontstaan in de visie omtrent vrouwonvriendelijke opmerkingen of gedrag, waarbij een eerste stap vooral gezet werd richting het aangeven wat wel of niet kan.
Maar hoe kunnen we nog een stap verder gaan en dit alles ook wat vóór zijn…? Zou het niet logischer zijn om niet enkel te focussen op het “afleren” van fout gedrag maar meteen het juiste gedrag – met de daarbij horende waarden en normen – aan te leren doorheen de opvoeding? In dit blogbericht probeer ik enkele concrete voorbeelden te geven die kunnen helpen zodat jongens en meisjes elkaar op een respectvolle manier behandelen.
De voorbije maanden wordt er in de media meer en meer gesproken over de dagelijkse negatieve ervaringen van vrouwen, zowel in het openbaar als in de werk- en privésfeer. Sociale media zoals Instagram en TikTok zijn momenteel de platforms bij uitstek waarop meisjes hun verhaal kunnen doen. Hashtags zoals #reclaimourstreets, #metoo, #wijoverdrijvenniet en #97percent worden gebruikt om te getuigen over het nageroepen worden op straat, het achtervolgd worden door een onbekende of het aanhoren van seksistische opmerkingen binnen de eigen vriendengroep. Cijfers die voortkomen vanuit recente studies wereldwijd maken deze ervaringen erg concreet. Bijna 80% van de vrouwen geeft aan slachtoffer te zijn van seksuele intimidatie op openbare plaatsen en vermijdt bepaalde plaatsen uit angst om daar te worden lastiggevallen of aangevallen (i.v.m. 58% van de jonge mannen). In Brussel liggen deze cijfers nog hoger, waar maar liefst 88% aangeeft een vorm van seksuele intimidatie te hebben meegemaakt. De sensibiliseringscampagne Meld Geweld in Brussel wil deze vrouwen (en omstaanders) dan ook aanmoedigen om hiervan klacht in te dienen bij de politie.
Maar naast sociale media bieden ook websites zoals everyonesinvited.uk/ een platform om getuigenissen te delen omtrent grensoverschrijdend gedrag en geweld. Recent werd ook de Belgische website meldet.org/ gelanceerd waarop straatintimidatie kan worden aangegeven en ook de campagne 1712.be/kijknietweg stimuleert het rapporteren van grensoverschrijdend gedrag (in o.a. de sport- en cultuursector). Dergelijke initiatieven en hashtags willen de stilte doorbreken en hopen dat er kritischer kan worden gekeken naar gedrag dat vaak als onschuldig of goedbedoeld omschreven wordt. Ook meer en meer jongens en mannen gebruiken deze hashtags om hun respect te betuigen of aan te geven dat ze de impact van hun opmerkingen niet eerder in vraag stelden. De dialoog lijkt dus zeker geopend!
Er lijkt dus zeker al een verandering te ontstaan in de visie omtrent vrouwonvriendelijke opmerkingen of gedrag, waarbij een eerste stap vooral gezet werd richting het aangeven wat wel of niet kan. Doordat mannen soms binnen hun eigen vriendengroep getuige zijn van (onbewust?) seksistische opmerkingen of het nafluiten van een meisje op straat, is het misschien niet zo gek dat zij de ernst ervan soms niet volledig inzien? Het is daarom erg belangrijk om jongeren grenzen te leren aangeven en deze ook te leren herkennen. Wat voor de ene persoon een goedbedoeld compliment is, kan voor de andere misschien als grensoverschrijdend aanvoelen. Hierover spreken is dus essentieel. Op de website van Alles over seks worden jongeren aangemoedigd om de situatie eerst correct in te schatten voordat men met iemand in interactie gaat. Ook de FlirterTwister probeert in spelvorm de dialoog rond deze thema’s te openen. Zo kunnen stellingen zoals “Zou jij het oké vinden wanneer een knappe onbekende jou probeert te kussen op een feestje?” besproken worden met een vriend, kennis, partner of collega. Tenslotte benadrukt de campagne Meld Geweld ook expliciet de rol van de mannen inzake geweld en intimidatie en hoe zij ervoor kunnen kiezen om een goed voorbeeld neer te zetten naar hun vrienden of (jonge) kinderen toe.
Maar hoe kunnen we nog een stap verder gaan en dit alles ook wat vóór zijn…? Zou het niet logischer zijn om niet enkel te focussen op het “afleren” van fout gedrag maar meteen het juiste gedrag – met de daarbij horende waarden en normen – aan te leren doorheen de opvoeding? Of zoals blogster Katie McLaughlin het verwoordde: “One of the most powerful ways I can help my daughter lies not in how I raise her, but in how I raise my son.”De rol van vrouwvriendelijke communicatie naar jonge kinderen en tieners lijkt nog nooit zo belangrijk. In dit blogbericht probeer ik enkele concrete voorbeelden te geven die kunnen helpen zodat jongens en meisjes elkaar op een respectvolle manier behandelen. Er zijn vele kleine dingen die je dagelijks kan toepassen en die belangrijke impliciete boodschappen meegeven aan jouw kinderen.
- Stereotypen doorbreken
Jongens zijn wild, sterk en impulsief – meisjes zijn lief, braaf en emotioneel. Het zijn ideeën die we zelf ook vaak hebben meegekregen in onze eigen opvoeding of toen we op school zaten. Maar hoeft dat wel zo te zijn? Een recente aflevering van De Wonderjaren illustreerde heel mooi de verbazing van jonge meisjes wanneer ze zagen dat ze net zo sterk waren als hun mannelijke leeftijdsgenootjes. Deze aflevering toonde ook dat hoogbegaafdheid in meisjes minder snel wordt gedetecteerd aangezien zij hun frustraties in de les minder laten blijken en braaf blijven meevolgen. Kinderpsychiater Binu Singh wijst inderdaad op het verschil tussen gelijkheid en gelijkwaardigheid tussen jongens en meisjes. Er zijn zeker biologische en psychologische verschillen tussen jongens en meisjes, maar het is belangrijk om hier niet op vast te lopen en hen niet binnen een hokje te laten rennen dat onze maatschappij voor hen heeft afgetekend. Jongens en meisjes aanleren dat ze gelijkwaardig zijn is essentieel. Leer jouw kinderen dus dat mannelijkheid niet meteen gekoppeld moet worden aan fysieke kracht, agressie en geweld en dat zij meisjes niet moeten “veroveren” zoals dat vaak gebeurt in sprookjes. Zoals verwoord in de campagne Meld Geweld: “Mannen zijn onderling zo verschillend dat er enorm veel mogelijkheden bestaan om man te zijn. In plaats van eerst zijn mannelijkheid te moeten bewijzen, is het belangrijker om een menselijke waardigheid te omarmen.”
Als ouder of leerkracht evenveel “wildheid” tolereren bij meisjes en evenveel tranen bij jongens, is een belangrijke signaal. Luister naar jouw kind en naar wat hij of zij leuk vindt. Let er op dat je zelf niet te veel stuurt wanneer je speelgoed, kleding of haarstijlen uitkiest. Misschien speelt jouw zoon wel graag met het keukentje en vindt hij die roze sweater echt geweldig! Of is die blokkenset een gigantisch succes bij jouw dochter en kan dit bovendien haar ruimtelijk inzicht stimuleren. Een experiment vanuit de BBC toont aan hoe wij als volwassenen vaak onbewust genderstereotiep speelgoed uitkiezen voor onze kinderen, wat gevolgen kan hebben voor hun verdere ontwikkeling.
2. Laat meisjes ook held zijn!
Kinderboeken, verhalen en speelgoed zijn belangrijke kanalen om kinderen iets te leren over de buitenwereld. Gebruik deze dan ook om hun idee over de samenleving vorm te geven. Kies niet telkens voor boeken waarin jongens sterk en dapper zijn, maar kies ook bewust voor boeken die meisjes eenzelfde eigenschappen toeschrijven. De boeken over Super Suus focussen op Suus die de heldin is in elk verhaal – wat een leuke boodschap voor zowel meisjes als jongens! Let er ook op dat de beer of de krokodil in de knuffelcollectie niet altijd jongens zijn, maar gebruik ook af en toe “zij/haar” naamwoorden. Verzin je graag verhaaltjes? Draai de genderrollen dan eens om. Misschien kan de prinses eens de draak verslaan en zo de prins redden? Maak er samen een spel van om traditionele sprookjes om te draaien. Misschien wil de prins zijn benen wel inruilen voor een vissenstaart en samen met Ariël de onderwaterwereld verkennen? Op deze manier leer je jouw kinderen enerzijds kritisch denken en stimuleer je anderzijds hun fantasie.
Versprekingen zijn snel gebeurd; zeker doordat we zelf zijn opgegroeid met duidelijke genderrollen. Maar probeer je toch bewust te zijn van de woorden die je vooral gebruikt wanneer je met jouw zoon of dochter spreekt. Een jongen moet niet altijd “flink” zijn wanneer hij is gevallen en is geen “mietje” wanneer hij huilt. Ook is een meisje geen “tomboy” wanneer ze graag in de tuin speelt. De campagne van Always toont ook aan hoe de uitdrukking “zoals een meisje” vaak een negatieve connotatie heeft. Laten we dit veranderen.
4. Wat met media?
Hoezeer we ook kunnen selecteren in speelgoed of woordgebruik, we kunnen onze kinderen niet afschermen van alle boodschappen in onze samenleving. Zeker wanneer kinderen wat ouder worden en YouTube of Netflix ontdekken, zullen ze in contact komen met video’s, films en songteksten die zonder twijfel de traditionele man/vrouw-verhoudingen volgen. In plaats van deze media te bannen, kan het net een interessante dialoog openen. Het kan jouw kinderen leren kritisch nadenken wanneer jij ook opmerkingen geeft bij genderstereotiepe boodschappen. “Het valt me op dat de meisjes in deze serie niet opkomen voor zichzelf.”, “De opmerking van deze jongen was ongepast en objectiveert het vrouwelijk lichaam.” of ook “Het is spijtig dat die jongen niet bij zijn vrienden terechtkan met zijn verdriet.” Op deze manier leren kinderen dat ze zelf ook opmerkingen kunnen geven over de media die ze consumeren en ze niet alles als waarheid moeten aannemen.
5. Walk the talk
Toch is de grootste impact voor kinderen de voorbeeldfunctie die je zelf als ouder of leerkracht hebt. Kinderen observeren wat er rondom hen gebeurt en zullen dit gedrag ook modeleren. Je kan jouw kinderen dus wel heel wat prentenboeken van Super Suus cadeau doen met Kerst, maar als je nadien zelf op een onrespectvolle manier over vrouwen praat, krijgen zij heel wat gemengde boodschappen. Als je dit thema dus belangrijk vindt, let er dan op dat jouw kinderen ook indirect via jouw gedrag heel wat signalen meekrijgen. Geef dus bewust complimentjes aan vrouwelijke figuren in hun leven die verder gaan dan enkel het uiterlijk of het huishouden. Kinderen meegeven dat mama bijvoorbeeld heel grappig is en goed in de tuin kan werken zijn veel constructievere boodschappen. Vergeet ook niet de vrouwelijke politici aan de keukentafel te bespreken en corrigeer jezelf wanneer je misschien eens een fout maakt. Spreek je familieleden en vrienden ook aan op hun gedrag of bespreek het samen met jouw kinderen wanneer er iets ongepast gezegd wordt.
Doorheen deze blogpost lag de focus erg op de fysieke man-vrouw verhouding. Maar uiteraard kunnen bovenstaande voorbeelden ook toegepast worden op de gelijkwaardigheid van minderheidsgroepen zoals personen met een andere huidskleur, een beperking of een andere geaardheid of genderidentiteit. Kinderen aanleren dat alle mensen gelijkwaardig zijn lijkt een evidentie, maar de praktijk leert ons dat dit toch nog vaak moeilijk is. Ik hoop alvast dat we door ogenschijnlijk kleine signalen grote veranderingen kunnen teweegbrengen in hoe onze kinderen de wereld zien. Noem me naïef, maar ik hoop dat meisjes binnen 10-20 jaar hun stem even luid durven laten klinken als jongens en dat jongens hier zonder enige twijfel of verwondering naar willen luisteren.
Dit artikel werd geschreven door Margaux Verschueren, doctoraal onderzoeker FWO aan KU Leuven. Dit blogbericht verschijnt ook op https://opgroeienblog.wordpress.com/.
Op onderstaande websites vind je heel wat informatie omtrent grensoverschrijdend gedrag:
Ben je zelf ook slachtoffer geweest van grensoverschrijdend gedrag en wil je hier graag over praten? Dan kan je steeds terecht bij onderstaande kanalen.
- https://1712.be/: Professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling – zowel voor kinderen, jongeren, als volwassenen
- https://www.awel.be/: Awel luistert naar alle kinderen en jongeren met een vraag, een verhaal, een probleem via telefoon, e-mail of chat.
- https://www.nupraatikerover.be/: Een chatbox voor minderjarigen die vragen hebben over of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld
- Maar zoek ook zeker naar een vertrouwenspersoon. Iemand uit je omgeving die je goed kent en die je vertrouwen inboezemt, zoals een vriend, een familielid, een buur, of collega.
