Enkele maanden geleden ontdekte ik door stom toeval een filmpje op YouTube. Via dat filmpje leerde ik Stella kennen, een hond die met de steun van haar baasje Christina Hunger onze taal leert gebruiken om zichzelf uit te drukken. Ondertussen volg ik hun vorderingen op het Instagram-account @hunger4words.
Christina Hunger is logopediste. Ze begeleidt kinderen die om allerlei redenen moeite hebben met praten. De technieken uit haar praktijk besloot ze toe te passen op Stella, in de hoop de communicatie met haar trouwe vriendin nog beter te kunnen laten verlopen. Je kan immers veel afleiden uit lichaamstaal, stemvolume en de verschillende geluiden die een hond maakt, maar wat er in hun hoofd omgaat blijft een mysterie.
Honden kunnen helaas een groot deel van onze lettergrepen niet uitspreken. Doch, met de technologie is daar wel wat op te vinden. Stella heeft een bord met drukknoppen die een opname afspelen waarin Christina het woord uitspreekt. Zo kan Stella door de knoppen in te drukken, enkele woorden aan elkaar rijgen.
Dat ging natuurlijk niet vanzelf, er ging heel wat aan vooraf.
Allereerst moest Christina Stella bekend maken met de klank van de woorden. Dat deed ze door de woorden een aantal keren te herhalen op het moment dat deze van toepassing waren. Stond Stella vragend bij haar etensbak, dan leerde ze “eat!”.
Toen werden de knoppen geïnstalleerd op passende plaatsen; “outside” bij de deur, “water” bij de drinkbak. Om ze bij Stella te introduceren combineerde Christina het luidop herhalen van de woorden nu met het indrukken van de knoppen. Zo leerde Stella dat wanneer ze op die knoppen drukte, er iets fijns gebeurde. Dat ze buiten mocht spelen, of eten of drinken kreeg. Als ze dorst had kon ze dan ook op de knop duwen, en dan werd die gelest.
Later, toen steeds nieuwe knoppen werden toegevoegd, kwamen de knoppen op een bord in de woonkamer terecht.
Volgens Christina beheerst Stella vaardigheden waarvan nooit verwacht werd dat we ze in honden zouden aantreffen.
Ze zou kunnen verwijzen naar zichzelf - “Stella” - en naar anderen - “Jake”. Ze zou kunnen vragen waar mensen zijn wanneer ze niet in de kamer zijn. Ze zou haar emoties kunnen uitdrukken – “happy”, “mad”, “love you”. Op een keer duidde ze vlak na elkaar “eat ”en “play” aan. Wanneer ze gegeten had, koos ze opnieuw “play”. Daaruit leidde Christina af dat Stella een voorstelling van toekomstige gebeurtenissen had, dat ze eerst wilde eten en dan spelen. Of dat echt zo is, is niet zeker. Waarschijnlijker is dat Stella gewoon niet goed wist waar ze zin in had, en dan maar iets uitkoos om mee te beginnen.
Wat Stella wel en niet kan, is onderwerp voor wetenschappelijke discussie. Dit staat hoe dan ook vast: over de communicatiemechanismen van dieren valt nog veel te onderzoeken.
Er zijn al een paar studies geweest waarin apen op verschillende manieren met ons leren communiceren.
Zo is er Koko de gorilla, die vrij vlot gebarentaal spreekt, of Kanzi de bonobo, die een beetje zoals Stella op een bord woorden aanduidt. Zowel Koko als Kanzi beschikten over een woordenschat van meer dan tweehonderd woorden, zo vertelden hun verzorgers. Dat ze echt de volledige betekenis van een woord kunnen vatten is onwaarschijnlijk. Soms is de boodschap onduidelijk, en schept de verzorger dan meer duidelijkheid. Dat is niet helemaal betrouwbaar, want de hechte band die ze hebben en het enthousiasme van de mensen kunnen wat optimistisch zijn.
Met studies naar taal in dieren valt meer te ontdekken dan je zou denken. Niet alleen leren we over de werking van het brein van deze dieren, ze kunnen ons ook dingen vertellen over soortgenoten, over hun habitat of over dingen die ze zien, horen of voelen. Dat maakt dat bijvoorbeeld ziektes en pijn eerder kunnen worden opgemerkt, omdat het dier ons iets kan vertellen over de symptomen.
Ik ben alvast heel nieuwsgierig naar de rest van het proces. Wie weet, misschien voer ik in de toekomst wel een verhit debat over blikvoer met mijn kat.
