Bij adoptie mogen de adoptie-ouders hun kind een nieuwe naam geven. Wat doet die westerse naam met het zelfbeeld?
In België heet ik Miranda Aerts. In Rwanda heet ik Ntirandekura, mijn geboortedatum is er ‘1984’, zonder meer. Dat leidt niet alleen tot talloze foutmeldingen in computersystemen. Ik moet ook tot vervelens toe uitleggen waarom mijn naam ‘niet past’ bij mijn uiterlijk en verdachte blikken tijdens reiscontroles zijn inherent aan mijn leven. Grootse identiteitsproblemen heb ik daar niet aan overgehouden, maar ik kan me voorstellen dat je voor minder een identiteitscrisis krijgt.
Probeer maar eens aan de autoriteiten uit te leggen dat je één persoon bent met twee verschillende namen
Het zijn de gevolgen van een adoptie die in Rwanda niet erkend of geregistreerd werd. Bijkomend werd er alleen een geboortejaar genoteerd, zonder maand en dag, terwijl die wel bekend waren.
Als geadopteerde zit je, door onzorgvuldigheid en nalatigheid van anderen, vaak vast aan twee identiteiten. Dat zorgt voor complexe problemen. Er is de emotionele impact: onzekerheid, faalangst, het gevoel nooit ergens bij te horen. En er zijn de moeilijkheden bij alles wat een officiële registratie vraagt. Zo ken ik meerdere geadopteerden die zich niet permanent in hun herkomstland kunnen vestigen met hun gezin, omdat hun kinderen alleen gelinkt zijn aan hen op basis van hun Belgische identiteit. Zelf kon ik als klinisch psycholoog moeilijk aan de slag in Rwanda omdat ik daar bekend sta als ‘Ntirandekura’ en op mijn Belgische diploma’s staat ‘Miranda Aerts’. Probeer maar eens aan de autoriteiten uit te leggen dat je één persoon bent met twee verschillende namen, dat je hier zelf niet voor gekozen hebt en dat je geen criminele achtergrond of duistere motieven hebt. De enige oplossing was een naamsveranderingsprocedure starten in Rwanda.
Sinds kort heet ik officieel ‘Miranda Ntirandekura Aerts’. Ntirandekura is een naam met een dubbele lading, een van hoop en tragedie. Het kan vrij vertaald worden als ‘God heeft mij nog niet verlaten’. Ik draag dezelfde naam als mijn vader, hij zegt iets over de uitdagende periode waarin we beiden geboren werden, en dat onze komst een lichtpuntje vormde. Tegelijkertijd was voor mijn vader een manier om de vader-dochterband te bestendigen. De naamgeving van kinderen in Rwanda, bekend als ‘Kwita Izina’ is een belangrijk moment vol culturele eigenheden. Het is een oude traditie waarbij familie en vrienden samenkomen om elk een naam voor te stellen voor het pasgeboren kind. Vaak zal het echter de vader zijn die een beslissing neemt. Achternamen zijn niet standaard in Rwanda. Iedereen draagt een eigen unieke samenstelling van namen met bijbehorende rijke symboliek.
Steeds meer Belgen laten hun naam veranderen, ook geadopteerden
Ouders hebben het recht een naam te kiezen voor hun kind. Ook adoptieouders in België. Maar wat zegt je naam over je identiteit en persoonlijkheid? Wie een groot gevoel van zelfwaardering heeft, zal onbewust een voorkeur hebben voor alles wat met hem of haar te maken heeft, stelt sociaal psycholoog Raymond Smeets (toen Radboud Universiteit Nijmegen). Zoals de letters of betekenis van hun naam en de cijfers van hun geboortedatum. Die tendens is zo opvallend dat cruciale keuzes als je beroep, de naam van je lief of zelfs je huisnummer er mogelijk zijn door beïnvloed. Hennie De Haan, pluimveehouder of mevrouw De Backer van de bakkerij waar ik op zondag wel eens pistolets ga halen, zijn maar enkele voorbeelden.
Al wordt niet iedereen blij en geïnspireerd door zijn of haar naam. Er zijn in België steeds meer mensen die kiezen voor een naamsverandering. Zo hebben in 2018 4.624 Belgen hun voornaam laten veranderen. Dat is drie keer meer dan het jaar ervoor. Ze kiezen voor iets wat beter bij hun persoon past of hun leven eenvoudiger maakt. Mensen met een migratieachtergrond opteren vaak voor een meer westers klinkende naam om hun algemene integratie te vergemakkelijken.
Geadopteerden daarentegen maken de omgekeerde beweging. Vaak kregen zij een (gedeeltelijk) nieuwe, westers klinkende naam. In de zoektocht naar zichzelf blijkt niet iedereen voeling te hebben met die naam. Sommigen kiezen een geheel nieuwe naam. Anderen claimen hun geboortenaam terug die ze van hun eerste ouders kregen.
En daar ben ik blij om. Het is tenslotte absurd dat in de 21ste eeuw witgewassen of verbleekte namen nog steeds meer kansen opleveren. De naam is een voorteken, zeiden de Romeinen al met hun Nomen est omen. De wetenschap heeft dat ondertussen bevestigd. Laten we dus onze kleurrijke namen omarmen en met trots dragen. Mijn naam is ‘MIRANDA NTIRANDEKURA’, wat samen symbool staat voor ‘buitengewoon, tragiek en hoop’ … Drie woorden die passen bij mijn levensverhaal, zij die professioneel mijn pad kruisen en mijn algemene kijk op het leven. En ‘Aerts’ mag er zijn, weliswaar in kleine letters.
