BFF, framily, friendzone … Op sociale media vliegen de hashtags over vriendschap je om de oren. “Voor veel mensen zijn vrienden vandaag belangrijker geworden dan familie”, zegt vriendschaps-expert Beate Völker. Wie zijn onze vrienden? En als je niemand hebt, hoe vind je dan soulmates?
Beeld: Gilissen
Beate Völker is sinds eind 2021 directeur van het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). Voordien was ze hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam, en hoogleraar stadsgeografie/stadssociologie aan de Universiteit Utrecht, waar ze de patronen van vriendschappen onderzocht. Völker komt uit Duitsland, en studeerde psychologie aan de universiteit van Heidelberg. Ze trok naar Nederland voor haar promotieonderzoek naar de verandering van sociale netwerken in Oost-Duitsland na de val van de Muur.
Nieuwe vrienden zoeken, Beate Völker heeft er zelf ervaring mee. Als twintiger verhuisde ze van haar thuisland Duitsland naar Nederland, om haar PhD te behalen aan de Universiteit Utrecht. Van dag op dag liet ze haar hele netwerk achter en moest ze opnieuw beginnen. “Dat was erg ingrijpend’, vertelt ze in een videogesprek. “In het begin belde ik drie keer in de week urenlang met mijn vrienden, ik vertelde hen alles wat ik meemaakte.”
Na verloop van tijd kreeg ze een netwerk in haar nieuwe thuisstad, en minderde het contact met haar vrienden in Duitsland. “Ze zijn me nog altijd dierbaar, en ik noem hen nog wel vrienden, maar ze zijn niet meer zo actief in mijn netwerk. Ik zie hen nog een keer of twee per jaar. De vriendschap heeft een andere status gekregen.”
Je ‘actieve vrienden’, die echt een rol spelen in je dagelijkse leven, wonen meestal op fietsafstand, weet Völker inmiddels ook uit haar onderzoek. Tot voor kort was ze hoogleraar stadssociologie, gespecialiseerd in vriendschap en sociale cohesie, aan de Universiteit Utrecht. Tegenwoordig is ze directeur van het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving in Amsterdam.
Wanneer noemen we iemand een vriend? Hoe definieer je vriendschap?
“Het is iets wat de betrokkenen zelf definiëren – dat is het leuke aan vriendschap. Maar ik verwijs ook graag naar de Griekse filosoof Aristoteles. Hij spreekt van drie dimensies. Ten eerste is vriendschap nuttig: je krijgt betrouwbare informatie van je vrienden. Als een vriendin je zegt dat je een keer naar een bepaald restaurant moet gaan, dan hecht je daar meer waarde aan dan aan informatie die je leest op internet. Vriendschap is ook leuk. Je hebt lol met je vrienden. En ten slotte is vriendschap ‘het goede’. Vrienden brengen het beste in elkaar naar boven, en ze hebben ook het beste met elkaar voor. Het is onbaatzuchtig.”
“Als wij vriendschap onderzoeken, dan vragen wij onze respondenten meestal bij wie ze op bezoek gaan, met wie ze belangrijke dingen bespreken. En dan vragen we wie die personen dan zijn. Sommigen zeggen dan ‘mijn partner’ of ‘mijn broer’, anderen zeggen ‘mijn vriend’.”
Verwateren vriendschappen altijd, of bestaat het concept Best Friends Forever echt?
“Sommige mensen koesteren dat: een beste vriend. Ik sta daar niet achter. Als je uitspreekt dat iemand je beste vriend is, dan leg je druk op de relatie. Misschien voelt die ander dat helemaal niet zo aan. Een vriendschap is geen exclusieve relatie.”
Kunnen heteromannen en -vrouwen vrienden zijn?
“Dat komt weinig voor. En als het voorkomt, moet je altijd op een gegeven moment helder krijgen wat je met elkaar hebt. Zou je verliefd kunnen worden, of is het een pure vriendschap? Ook de buitenwereld zal jullie snel als een stel zien. En als je een partner hebt, dan moet je het die ook vaak uitleggen. Dat legt druk op zo’n relatie. Je moet bijzonder stevig in je schoenen staan om dat vol te houden.”
“Ook twee homoseksuele mannen of vrouwen zitten trouwens in die moeilijke positie. Wat wil ik eigenlijk? En wat wil de ander?”
Waarom zijn vrienden belangrijk?
“Mensen zijn sociale wezens. Al altijd gaan we relaties aan buiten onze familie. Dat werkt vrede in de hand. Tegen vrienden ga je geen oorlog voeren. Daarnaast willen we ons verbonden voelen. Als je alleen je partner en je familie hebt, wordt de wereld heel klein. Vrienden maken die wereld groter en verbinden je met de samenleving. Ten slotte heeft vriendschap ook impact op je mentale en lichamelijke gezondheid. Vrienden verminderen stress en versterken je immuunsysteem. En ze zorgen voor je als je ziek bent: ze brengen je naar de dokter en doen boodschappen.”
We hadden het er al over dat man-vrouw-vriendschappen minder vaak voorkomen. Maar ook op andere gebieden zoeken we vooral vrienden die op ons lijken. Waarom doen we dat?
“Dat is het gelijkheidsprincipe: we voelen ons het best bij mensen die ‘gelijk’ zijn aan onszelf. De leeftijdsverschillen tussen vrienden zijn vaak klein, ze hebben vaak dezelfde sekse, hetzelfde type opleiding, dezelfde godsdienst en etnische achtergrond. En het gaat nog verder: vaak hebben ze ook dezelfde kledingsmaak en lezen ze dezelfde boeken. Dat is makkelijk, en je bevestigt elkaar. ‘Ik vind die ander leuk, en die ander lijkt op mij, dus ben ik zelf ook leuk!’”
“Daarnaast is de samenleving verkokerd. In de basisschool heb je nog veel diversiteit, maar daarna wordt je omgeving steeds homogener. Op de universiteit zie je alleen mensen die op jou lijken, in cafés ook. De samenleving sorteert. Het voelt dus fijn en comfortabel, en je komt na verloop van tijd ook steeds minder ‘anderen’ tegen.”
Het volledige interview met Beate Völker lees je nu in Eos Psyche&Brein.
