Leerkrachten zijn onvoldoende toegerust om pesten in hun klas te stoppen.
In vrijwel iedere klas wordt gepest. Kinderen die gepest worden, voelen zich vaak eenzaam, angstig en verdrietig. De negatieve gevolgen van pesten kunnen lang aanhouden. Zo hebben kinderen die gepest worden in hun latere leven vaker last van depressies dan kinderen die niet gepest worden.
Leerkrachten weten niet wat ze eraan kunnen doen. Ze hebben in hun opleiding niet geleerd om signalen van pesten op te vangen. Maar er zijn ook leerkrachten die onder de grote druk om het pesten op te lossen er maar van wegkijken of het bagatelliseren.
In de afgelopen jaren heeft er een verschuiving in de publieke opinie over pesten plaatsgevonden. Waar pesten voorheen als iets onschuldigs – of zelfs iets waarvan je sterker wordt – werd beschouwd, is er vandaag de dag veel aandacht voor de negatieve gevolgen van pesten. Pestincidenten worden breed uitgemeten in de media en scholen zijn sinds 2015 ook wettelijk verplicht zorg te dragen voor een sociaal veilige school.
Tegelijkertijd is er ook een grotere druk op leerkrachten komen te liggen. Hun taak is niet langer enkel het vergroten van de kennis van hun leerlingen, maar ook het oplossen van sociale problemen in de klas, zoals pesten. Ondanks dat er veel van hen verwacht wordt, zijn leerkrachten nog niet voldoende toegerust om pesten succesvol aan te pakken.
Er is te weinig aandacht voor de rol van de leerkracht
Dat komt vooral omdat er in de opleiding van leerkrachten maar weinig structurele aandacht voor pesten is. Ook in succesvolle anti-pestprogramma’s zoals KiVa is er relatief weinig aandacht voor de rol van de leerkracht. Het takenpakket van leerkrachten is dus weliswaar groter geworden – er wordt meer dan voorheen van hen verwacht dat ze pesten effectief aanpakken –, maar ze hebben niet voldoende handvaten om deze extra taken uit te voeren.
Succesvolle aanpak begint met signaleren
Dat meer aandacht voor pesten in de opleiding van leerkrachten nodig is, blijkt ook uit mijn promotieonderzoek. Het pesten succesvol aanpakken, begint bij signaleren. Dat is echter een bijzonder lastige opgave. Pesters gedragen zich strategisch en pesten vooral buiten het zicht van de leerkracht waardoor deze het vaak niet kan zien. Leerkrachten lijken er echter vanuit te gaan dat zij het pesten wel degelijk zien gebeuren.
Daarnaast zijn leerkrachten in de veronderstelling dat hun leerlingen het aan hen vertellen als ze gepest worden. Echter, hun leerlingen geven aan dat ze het maar zelden aan de leerkracht te vertellen als ze gepest worden. Het is belangrijk dat leerkrachten leren hoe ze pesten effectiever kunnen signaleren. En dat zij weten dat als ze het pesten niet zien en er niets over horen, dat niet betekent dat er in hun klas helemaal niet wordt gepest.
Leerkrachten negeren signalen: ‘In mijn klas wordt niet gepest’
Daarnaast suggereert mijn onderzoek dat sommige leerkrachten de neiging hebben om pesten te bagatelliseren. Hoewel er in vrijwel iedere klas gepest wordt, zijn er leerkrachten die zeggen dat dit in hun klas niet gebeurt en dat leerlingen die zeggen gepest te worden, overdrijven.
Een mogelijke verklaring hiervoor is dat leerkrachten zo onder druk staan om pesten op te lossen dat ze niet durven toegeven dat er gepest wordt in hun klas. Het is belangrijk dat de leerkrachten en iedereen in hun omgeving, bijvoorbeeld ouders en schooldirectie, beseffen dat pesten in vrijwel iedere klas voorkomt en dat het niet betekent dat leerkrachten hun werk niet goed doen als er gepest wordt.
Pesten stoppen is niet iets voor tussen de bedrijven door
Ten slotte hebben leerkrachten maar weinig tijd om aan pesten te besteden omdat ze al ontzettend druk zijn met andere taken. Het oplossen van pesten is bijzonder complex en vraagt een voortdurende inspanning van de leerkracht. Er is helaas geen quick fix. Als leerkrachten niet voldoende tijd hebben om aandacht aan het pesten te besteden, is het niet redelijk te verwachten dat zij het tussen de bedrijven door succesvol zullen kunnen stoppen.
Ondanks dat er in toenemende mate van leerkrachten verwacht wordt dat zij pesten voorkomen en oplossen, zijn zij hier nog niet voldoende op toegerust. Opleidingen moeten aankomende leerkrachten expliciet gaan leren hoe ze pesten kunnen signaleren. Daarnaast moet er een klimaat gecreëerd worden waarin leerkrachten durven toe te geven dat er in hun klas gepest wordt. Pesten aanpakken kost veel tijd. Er zou daarom in het takenpakket van leerkrachten meer tijd ingeruimd moeten worden om het pesten in hun klas op te lossen.
Dit artikel verscheen ook op Sociale Vraagstukken: https://www.socialevraagstukken.nl/leerkrachten-zijn-nog-onvoldoende-toegerust-om-pesten-te-stoppen/
