Leuvense wetenschappers manipuleren 'vrije keuze'

Neurofysiologen Wim Vanduffel en John Arsenault van de KU Leuven zijn er samen met collega's van de Harvard Medical School in geslaagd de vrije keuze van makaken te veranderen.

De onderzoekers lieten makaken verschillende keren kiezen tussen twee beelden. Zo wisten ze welke visuele prikkel ze meestal verkozen. In een tweede experiment stimuleerden ze bij de dieren met lichte elektrische stroompjes het ventrale tegmentale gebied – een klein deeltje van de middenhersenen – telkens als ze hun niet-favoriet kozen. Daardoor veranderde hun voorkeur. Ze slaagden er zelfs in hun veranderde voorkeur terug te manipuleren naar hun oorspronkelijke favoriet.

Het ventrale tegmentale gebied maakt deel uit van het beloningsnetwerk van de hersenen. Het produceert dopamine, een signaalstof in de zenuwcellen die een belangrijke rol speelt bij positieve gevoelens, zoals bij een beloning. Als gedrag meer of minder beloond wordt dan verwacht, zal dat versterken of verminderen. ‘Met scans konden we vaststellen dat door dat kleine gebiedje elektrisch te stimuleren, het hele beloningsnetwerk van de hersenen wordt geactiveerd, net zoals dat spontaan gebeurt bij een beloning’, vertelt prof. Vanduffel. ‘Dat is van belang voor onderzoek naar aandoeningen die te maken hebben met dat beloningsnetwerk, zoals verslaving of leerstoornissen.’

Betekent dit dat ook de vrije keuze van mensen te veranderen is? ‘Theoretisch wel, maar het ventrale tegmentale gebied ligt zeer diep in de hersenen, dus is stimulatie alleen mogelijk door een invasieve ingreep, meer bepaald door elektrodes chirurgisch in te brengen, net zoals dat nu al gebeurt bij diepe hersenstimulatie om bijvoorbeeld parkinson of depressie te behandelen’, vertelt prof. Vanduffel. ‘Pas als we erin slagen niet-invasieve methodes – licht of ultrasoon geluid bijvoorbeeld – op een zeer precieze manier toe te passen, wordt het potentieel gevaarlijk om de hersenstructuur van op afstand te stimuleren, maar zulke precieze en niet-invasieve methodes zijn er nog niet.’ (ev)